معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

جغرافیای تاریخی در مرز بین جغرافیا و تاریخ قرار دارد و در حالی که از دستاوردهای هر دو علم بهره می‌برد، فراتر از هر دو عمل می‌کند و در هیچ‌کدام متوقف و محدود نمی‌شود؛ به صورتی که مطالعۀ تاریخ را در عرصۀ جغرافیا و هم‌زمان سهم محیط جغرافیایی را در رویدادهای تاریخی بررسی می‌کند. با این حال نه به وقایع‌نگاری صرف می‌پردازد و نه صرفاً به توضیح و تبیین عوامل جغرافیایی. جغرافیای تاریخی چشم‌اندازی بی‌بازگشت از زندگی انسانی را ـ در مفهوم گستردۀ خود ـ به تصویر می‌کشد که بر بستر یک مکان خاص به وجود آمده است.

گسترۀ مطالعات جغرافیای تاریخی بسیار وسیع است و موضوعات متعددی را شامل می شود که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: ایجاد و جابجایی مرزهای سیاسی در طول تاریخ، مهاجرت‌های بزرگ و کوچک و تأثیرگذار، ساختارهای اجتماعی، شیوه‌های زیست، تحولات اقتصادی و نحوۀ تولید مثل کشاورزی، دامداری، صنعت و .... تا ساخت ابزار به منظور استفاده‌های گوناگون و متنوع، عوامل طبیعی و میزان تأثیرگذاری آنها، راه‌ها و جاده‌های مواصلاتی که باعث ارتباط بین جوامع انسانی می‌شده‌اند، جنگ‌ها و محل وقوع و عوامل تأثیرگذار بر آنها نظیر تنگه‌ها، قلعه‌ها، گذرگاه‌ها و ...، معماری مناطق شهری و روستایی مثل بازار، مسجد و ... .

مطالعۀ همۀ این موارد و تفسیر رخدادها، مانند هر مقولۀ دیگر باید در حیطۀ تئوری‌ها و قوانین علمی صورت گیرد؛ از این‌رو بدون داشتن نظریه و طرح تحقیق نمی‌توان هیچ پدیده‌ای را تفسیر کرد. تئوری‌ها نیز بر مبنای تجربه شکل می‌گیرند و از آنجا که تجربه در تاریخ امکان‌پذیر نیست، علم تاریخ از نظریه‌پردازی‌ها در علوم دیگر به‌ویژه علوم انسانی تجربی نظیر جامعه‌شناسی، اقتصاد، روان‌شناسی، آمار، سیاست، زبان‌شناسی و .... بهره می‌گیرد. علومی که از عمر آنها بیش از دویست سال نمی‌گذرد. بدین لحاظ جغرافیای تاریخی علمی جدید و مدرن است.

پژوهش‌های علمی با چهار عامل اصلی نظریه، قانون، منطق و تحویل هویت می‌یابند؛ اصولی که در نگارش این کتاب کوشیده شده رعایت شوند. در این کتاب تلاش بر این بوده که به منظور تبیین پدیده‌ها و رخدادها، کلیۀ واقعیت‌های شناخته شدۀ مربوط به جغرافیای تاریخی داراب بررسی شوند و در این ارتباط مطالعه و بسط و تکامل مردم‌شناسی تاریخی یا به عبارت دیگر تاریخ تفکرات و فرهنگ‌ها در این محدودۀ جغرافیایی ـ داراب ـ مدنظر بوده است. همچنین دقت لازم به عمل آمده تا نتیجه‌گیری از موضوعات مورد بحث بر مبنای قوانین علمی با اعتبار و صدق فراگیر صورت پذیرد؛ از این‌رو کوشیده شده ارائۀ نظریات و تئوری‌پردازی در متن کتاب، بر مبنای نظامی از عبارات که دربرگیرندۀ قوانین علمی هستند، انجام گیرد.

فصل اول کتاب، اختصاص به کلیاتی دربارۀ شهر داراب دارد. در این فصل دربارۀ موقعیت جغرافیایی، جغرافیای طبیعی، آب و هوا، منابع آب مطالبی ارائه شده و در پایان ویژگی‌های مهم جغرافیای انسانی این دیار بررسی شده است.

زمان احداث شهر قدیمی دارابگرد به طور دقیق مشخص نیست. منابعی که می‌توان بر مبنای آنها در این‌باره به نتیجه رسید، دوگونه‌اند؛ گروه اول روایات تاریخی افسانه‌ای که ریشه در زمان‌های قبل از اسلام داشته و در سدۀ سوم و چهارم هـ.ق به بعد نگاشته شده‌اند. گروه دوم تحقیقات باستان شناسی و تاریخی در یکصدسال اخیر که عمدتاً توسط محققین و پژوهشگران غربی به عمل آمده است. فصل دوم کتاب اختصاص به بررسی قدمت و دلایل بنیان‌گذاری شهر دارابگرد دارد. در این فصل دربارۀ وجه تسمیۀ دارابگرد، توصیف این دیار، نواحی آن و راه‌ها و قلعه‌های آن مطالبی ارائه شده است.

در فصل سوم کتاب دربارۀ محصولات، مصنوعات و صادرات این شهر بحث و بررسی صورت گرفته است. فصل چهارم کتاب اختصاص به بررسی مذهب در داراب دارد. در فصل پایانی کتاب نیز آثار تاریخی این شهر بررسی شده‌اند. در این فصل آثار باستانی و تاریخی آتشکدۀ آذرخش یا مسجد سنگی، چارتاقی‌های چهارگانه صحرای پوشنج، آتشکدۀ آذرجو، نقش شاپور و قلعۀ گبری تبیین شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: کلیات

فصل دوم: قدمت و دلایل بنیان‌گذاری شهر دارابگرد

فصل سوم: محصولات، مصنوعاات و صادرات

فصل چهارم: مذهب در داراب

فصل پنجم: آثار تاریخی

کتاب‌نامه

نمایه

تصاویر