معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تبجر شگفت‌انگیز استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در ادب فارسی و عربی، طبعاً انتشار اهل تحقیق را از ترجمه‌های ایشان افزایش می‌دهد؛ اما متأسفانه نمونه‌های چندانی از ترجمۀ ایشان در دست نیست و جز ترجمۀ «رسالۀ حی بن یقظان» از ابن طفیل و ترجمۀ منظوم چند شعر، برخی آیات، احادیث و عبارت‌های عرفانی، ضمن تألیفات استاد، ترجمۀ دیگری از او فعلاً به دست دوست‌دارانش نرسیده است و سال‌هاست که دیدۀ مشتاقان در حسرت دیدار «ترجمۀ کامل قرآن مجید» به قلم استاد به راه مانده است.

از نوشتارهای استاد معلوم می‌شود که او نخست نزد پدرش آقا شیخ علی احمدی با قرآن آشنایی حاصل کرد: «قدری که درجۀ تحصیل بالا رفت و به خط فارسی آشنایی و از قرائت قرآن حاصل آمد و هنگام آن رسیده که در مقدمات عربیت خوضی رود و شروعی افتاد، مرا به مکتب دیگری سپردند که معلم یا به اصطلاح آخوند آن مکتب پیری بود هشتادساله که به خدمت بسیاری از کملین رجال رسیده بصیرت بیشتر و اطلاع کامل‌تری داشت ...».

پس از آن در محرم ۱۳۳۸ قمری فروزانفر از بشرویه به مشهد آمد و بعد از دوماه اقامت در آنجا به محضر مرحوم عبدالجواد ادیب نیشابوری راه یافت و تا ۱۳۴۲ قمری از محضر او بهره برد؛ چندان‌که در شمار شاگردان برجستۀ ادیب درآمد و با حافظۀ کم‌نظیر یا بی‌مثال خویش چنان با قرآن آشنا شد و بر مثنوی تسلط یافت که در سال ۱۳۲۷ شمسی نزدیک به ۷۰۰ مورد از اشعار مثنوی را که متضمن آیات قرآنی به اشاره است یا تضمین بود بازشناخت.

اکنون به هیچ‌روی روشن نیست که فکر ترجمۀ قرآن کریم دقیقاً از چه وقت به ذهن فروزانفر راه یافت؛ اما گاهی داریم که او ضمن تحصیل، به تدریس تفسیر قرآن و ادبیات عربی در مدرسه عالی سپهسالار اشتغال داشته است و آنچه از مدارک موجود بر می‌آید، ضرورت ترجمه‌ای منتخب از قرآن، در حد درک و فهم محصلین، توصیۀ علی‌اصغر حکمت کفیل وقت وزارت معارف بوده و به همین سبب نخستین قرارداد برای ترجمۀ منتخبی از کتاب آسمانی میان استاد و وزارت معارف آن روز به سال ۱۳۱۳ شمسی باز می‌گردد و حاصل کار با نام «آیات منتخب از کلام الله مجید» در شمار کتاب‌های درسی برای کلاس‌های پنجم و ششم مدارس کشور انتشار یافت. این ترجمۀ مختصر را مقدمه‌ای است به امضای ذوالمجدین (ناظر شرعیات) و بدیع‌الزمان (استاد دانشسرای عالی).

برای آنکه ارزش ترجمۀ کامل قرآن مرحوم فروزانفر معلوم شود، نظر صائب استاد شفیعی کدکنی  بسنده است: «بی‌هیچ گمان ترجمۀ فروزانفر از قرآن کریم درست‌ترین و در عین حال دقیق‌ترین و روان‌ترین ترجمه‌ای خواهد بود که تاکنون به زبان فارسی انجام شده است. اگر ما روزی بخواهیم ترجمه‌ای مجاز یا نزدیک به رسمی از قرآن به زبان فارسی داشته باشیم، شاید بهتر از آن نتوان یافت.  این داوری من از طریق نمونۀ آیاتی است که وی گاه در خلال بعضی آثارش از قبیل شرح مثنوی شریف، داده است و از باب قیاس جزء به کل».

این کتاب، دربرگیرندۀ بخشی از ترجمه‌های زنده‌یاد فروزانفر است که بخشی از ترجمۀ نخست، شامل 135 آیه است که به سال 1313 شمسی انجام شده و از میان آنها تنها 57 آیه انتخاب و برای تدریس در کلاس‌های پنجم و ششم مدارس کشور در همان سال 1313 شمسی انتشار یافت. دوم: ترجمۀ آیات متفرقه که از جای‌جای آثار استاد گردآوری شده است. شامل 84 آیه مربوط به سال‌های 1321 ـ 1348 شمسی. و سوم برخی دیگر از ترجمه‌ای منتخب به خط فروزانفر در حدود 29 برگ کاغذ یادداشت باریک مشتمل بر ترجمۀ پیرامون 343 آیۀ کوتاه و بلند از قرآن مربوط به سال‌های 1313 ـ 1317 شمسی که از این گوشه و آن گوشه به دست آمده و برای نخستین بار منتشر می‌شود. به عبارت دیگر آنچه در این کتاب آورده شده، آمیختۀ سه ترجمۀ منتخب آیاتی است که بین سال‌های 1313 ـ 1317 و گاهی از 1344 ـ 1348 شمسی به مناسبت ترجمه شده و گردآورنده آن را به ترتیب سور و آیات قرآن کریم با یکنواخت کردن رسم الخط آن تنظیم و تدوین کرده است.