معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

زمانۀ ویلیام شکسپیر (1564 ـ 1616) زمانه‌ای خاص در تاریخ انگلستان است. فاصله گرفتن از کلیسا در دوران هنری هشتم، نفوذیافتن انسان‌باوری رنسانسی و پاگرفتن گفتمان خردباور همگی سبب ایجاد فضای روشنفکری شد که راه و روش‌های جدید و جسورانه را در خلق و تفسیر آثار علمی می‌پسندید. اوضاع سیاسی و اجتماعی نیز نقش پررنگی ایفا می‌کرد. عصر الیزابت دوران تغییر بود. انگلستان در مسیر تبدیل شدن به بزرگ‌ترین قدرت اروپا افتاده بود. نظام فئودال در حال احتضار بود و نظام ارزش‌های بورژوا و سرمایه‌داری آرام‌آرام ریشه می‌انداخت.

افزون بر جوّ سیاسی ـ اجتماعی آن دوران، از تئاتر نیز نباید غفلت کرد که خود رسانه‌ای بی‌همتا بود. تئاتر عمومی دوران الیزابت به منزلۀ نهادی اجتماعی بود. نمایش‌نامه‌نویسان که غالباً از طبقات اجتماعی پایین بودند، گهگاه به مصاحبت نجیب‌زادگان و فرمانروا نایل و از حمایت مالی آنان برخوردار می‌شدند. به همین سبب نمایش‌نامه‌نویسان نگاهی منحصربه‌فرد به جامعه داشتند که از مرزبندی طبقۀ اجتماعی فراتر می‌رفت و گاه حتی آن را به چالش می‌کشید.

شکسپیر کار خود را با نگارش نمایش‌نامه‌های تاریخی مثل «ریچارد سوم» و سپس کمدی مثل «کمدی اشتباهات» آغاز کرد. در دورانی که از آن با عنوان عصر طلایی تئاتر در انگلستان یاد می‌شود، او توانست به همراه نمایش‌نامه‌نویسان نامداری همچون کریستوفر مارلو، جان لیلی، بن جانسون، جان مارستون، توماس میدلتون، جان دی و بسیاری دیگر به تماشاخانه‌های لندن که از تابستان ۱۵۹۲ به مدت یک سال و نیم به علت شیوع طاعون بسته شده بود، رونقی دوباره ببخشد. شکسپیر از مارلو و لیلی شگردهای نمایش را آموخت و با نبوغ خود تئاتر را به حد اعلا رساند.

دربارۀ ویلیام شکسپیر و آثار او کتاب‌های بسیاری وجود دارد. کتاب‌ها و مقاله‌های بی‌شماری به علایق گستردۀ شکسپیر از گل و گیاه تا موسیقی و پزشکی پرداخته‌اند. این کتاب نیز یکی از این تلاش‌ها است که به بررسی دانش و علاقۀ شکسپیر به ایران و دیگر مناطق مشرق‌زمین می‌پردازد. تعلیمات تاریخی شکسپیر را با ایران باستان آشنا کرده بود و این دانش تاریخی، بخشی از تعلیمات رایج در دوران رنسانس بود. در ضمن کتاب‌ها و رساله‌هایی هم دربارۀ ایران‌زمین به قلم جهانگردان موجود بود که به احتمال فراوان شکسپیر با آنها آشنا بود.

نویسنده این کتاب ـ سیروس غنی فرزند دکتر قاسم غنی و از ایران‌پژوهان کوشا ـ سعی کرده است بخشی از جهان‌بینی زمانۀ شکسپیر را با بررسی ارجاعات او به مشرق‌زمین آشکار سازد. نویسنده با بررسی دقیق بافت اجتماعی و سیاسی نمایش‌نامه‌های شکسپیر، سازمان‌های گفتمان غالب زمانه را شناسایی می‌کند و بدین ترتیب خواننده را به درک ژرف‌تری از نمایش‌نامه‌های شکسپیر می‌رساند.

موضوع اصلی این کتاب آن است که شکسپیر چگونه با ایران آن روزگار آشنا شد. نویسنده می‌کوشد آشنایی شکسپیر از ایران را در بافت تاریخی آن مطالعه کند. در این زمینه، ارل اسکس، برادران شرلی و نیز ساوت‌همپتون (حامی مالی شکسپیر و پیرو ارل اسکس) نقش‌های اصلی را ایفا می‌کنند. اسکس که افزون بر ماجراجویی‌های نظامی، به تجارت هم علاقه‌مند بود، از سفر برادران شرلی به ایران حمایت کرد. مأموریت آنان افزون بر ارزیابی زمینه‌های تجارت با ایران، این بود که شاه ایران را به جنگ علیه ترکان عثمانی ترغیب کنند. برادران شرلی به شخصیت‌های مطرحی در لندن تبدیل شدند و مردم ماجراجویی‌هایشان را پیگیری می‌کردند.

شکسپیر برای مخاطب متوسط می‌نوشت و اگرچه گاهی برخی مخاطب‌ها تلمیحات او به آثار کلاسیک را درک نمی‌کردند، اغلب آنان ارجاعات او به مسائل معاصر را متوجه می‌شدند. شکسپیر برای مخاطب خود از نام‌ها، مکان‌ها و حکایت‌های شرقی گفت تا آنان را مجذوب کند. شکسپیر برای اشاره به ایران از نام persia استفاده کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

* سخن مترجم

* مقدمه

* خلاصه‌ای از زندگی شکسپیر

* دوران «تودور»ها در انگلستان و عصر صفوی در ایران

پادشاهی تودورها

شاهنشاهی صفوی

* سیاحان و تاجران در ایران و روابط اقتصادی

* شکسپیر وارل ساوت‌همپتون: ارل اسکس و عزیمت برادران شرلی به ایران

ارجاعات به ایران و شرق در نمایش‌نامه‌های شکسپیر

پیوست: ترجمه‌های فارسی از آثار شکسپیر

کتاب‌نامه