۱۱۲۹
۴۲۹
مشروطه به روایت کسروی؛ سومین اثر احمد کسروی دربارۀ مشروطیت بر اساس یادداشت‌های او در روزنامۀ پرچم

مشروطه به روایت کسروی؛ سومین اثر احمد کسروی دربارۀ مشروطیت بر اساس یادداشت‌های او در روزنامۀ پرچم

پدیدآور: احمد کسروی به کوشش مهدی نورمحمدی ناشر: علمتاریخ چاپ: ۱۳۹۹مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۷۷۰شابک: 4ـ246132ـ622ـ978 تعداد صفحات: ۲۹۸

خلاصه

این کتاب که بر اساس یادداشت‌های کسروی در روزنامۀ «پرچم» در سال‌های 1320 و 1321 خورشیدی فراهم آمده، سومین اثر وی دربارۀ مشروطیت است که برای اولین بار در قالب کتاب منتشر می‌شود.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

 

احمد کسروی (1269 ـ 1324) مورخ، زبان‌شناسی، پژوهشگر، روزنامه‌نگار، حقوق‌دان و وکیل دعاوی در حوزه‌های گوناگون دارای تألیفات متعدد پژوهشی است. وی دربارۀ انقلاب مشروطیت صاحب دو اثر سترگ به نام «تاریخ مشروطۀ ایران» و «تاریخ هجده سالۀ آذربایجان» است که از مهم‌ترین مدارک و منابع مربوط به مطالعات مشروطه محسوب می‌شود و همواره مرجع اصلی پژوهشگران این عرصه بوده است.

کتاب «تاریخ مشروطۀ ایران» با تشریح و برشمردن زمینه‌ها و عوامل بیداری ایرانیان و با عنوان «ایرانیان چگونه بیدار شدند؟» آغاز می‌شود و با گفتاری دربارۀ پذیرفته شدن مشروطه توسط محمدعلی شاه پس از یازده ماه مقاومت جانانۀ مردم تبریز، تحت عنوان «سر فرود آوردن محمدعلی میرزا به مشروطه» به پایان می‌رسد. به عبارت دیگر این کتاب وقایع ایران از زمان صدارت و وزارت حاج میرزا حسین‌خان سپهسالار در سال 1288 در عصر ناصرالدین شاه تا پذیرفتن مشروطه توسط محمدعلی شاه در چهارم ربیع الثانی 1327 را دربر گرفته است.

«تاریخ هجده‌سالۀ آذربایجان نیز با تشریح چگونگی فتح رشت، قزوین، اصفهان و قم توسط مشروطه‌خواهانه با عنوان «شورش اسپهان و بختیاری» آغاز شده و با ذکر وقایع مربوط به قیام شیخ محمد خیابانی و کشته شدن او، با عنوان «پایان کار خیابانی» خاتمه می‌یابد. این کتاب نیز حاوی وقایع ایران و آذربایجان از ذی قعدۀ 1326 تا ذی‌حجۀ سال 1338 قمری است.

اما این کتاب که بر اساس یادداشت‌های کسروی در روزنامۀ «پرچم» در سال‌های 1320 و 1321 خورشیدی فراهم آمده، سومین اثر وی دربارۀ مشروطیت است که برای اولین بار در قالب کتاب منتشر می‌شود. به طوری که خود کسروی یادآورد شده، آرزوی وی مبنی بر چاپ تصاویر تاریخی در روزنامۀ «پرچم»، زمینه‌ساز انتشار عکس‌ها و مطالبی در خصوص رجال و تاریخ مشروطه در شماره‌های بعدی این روزنامه شده است. وی در اولین شمارۀ این روزنامه، پس از چاپ عکس نادرشاه از این آرزو سخن به میان آورده و می‌نویسد: «یکی از آرزوهای ماست که در نامۀ پرچم تصویرهای تاریخی را به چاپ برسانیم و خشنودیم که در شمارۀ نخست نامۀ خود، تصویر پادشاه غیرتمند بنام ایران نادرشاه افشار را به چاپ می‌رسانیم. این تصویر، یگانه تصویر درستی است که از نادشاه در دست است. یک تن مؤلف فرانسه‌ای که به گفتۀ خودش در زمان نادرشاه بوده و تاریخ او را نوشته، این تصویر را از او تهیه کرده». کسروی در پی این آرزو، در شمارۀ دوم عکس سیدمحمد طباطبایی و در شمارۀ سوم عکس سیدعبدالله بهبهانی را بدون هیچ‌گونه توضیحی به چاپ رسانده و پس از این سه شماره نوشته سات که تا پایان انتشار، به غیر از وقفه‌هایی کوتاه، افزون بر عکس‌های تاریخی، نوشته‌ها و اظهارنظرهایی را نیز در ارتباط با آن عکس‌ها منتشر کرده است.

یادداشت‌های کسروی در روزنامۀ «پرچم» دربارۀ رجال و حوادث انقلاب مشروطه که ارکان و ساختار این کتاب را شکل می‌دهد، شامل شش موضوع است. این موضوعات عبارتند از: هواخواهان مشروطه، بدخواهان مشروطه، گروه سوم، یک سند تاریخی، یک عکس تاریخی، از اینجا و از آنجا. کسروی در شمارۀ 205 روزنامۀ «پرچم» دربارۀ این موضوعات می‌نویسد: «ما چون روزنامۀ «پرچم» را آغاز کردیم، خواستیم در میان دیگر مطالب خود یادی هم از تاریخ نزدیک ایران دربر داشته باشد و این بود نخست عکس‌های پیشگامان مشروطه‌خواهی را به چاپ رساندیم. سپس به بدخواهان مشروطه پرداخته، عکس‌های آنان را آوردیم. سپس کسانی را که در مشروطه بوده، ولی به هواخواه یکدل و نه بدخواه آشکار بوده‌اند، زیر عنوان «گروه سوم» آوردیم. پس از آن چون شهریورماه رسید، به نام یادآوری از پیشامدهای شهریور سال گذشته، یک رشته عکس‌هایی از کشته‌شدگانغ و یا رنج‌دیدگان آن ماه آوردیم. کنون چون آن نیز به پایان رسیده، می‌خواهیم یک دورۀ دیگری را زیر عنوان «از این جا و از آن جا» آغاز کنیم و این زمان برخی عکس‌هایی را که در دوره‌های پیش فراموش گردیده، یا عکس‌هایی که ارتباط به تاریخ دارد ولی با هیچ‌یک از عنوان‌های پیش راست نبوده بیاوریم».

برخی از ویژگی‌های یادداشت‌های کسروی در این کتاب به اجمال بدین شرح است: یکی از مهم‌ترین اهداف و انگیزه‌های او از نگارش و چاپ این مطالب، «ثبت وقایع در تاریخ»، «ماندن نام مشروطه‌خواهان در تاریخ» و «قدردانی از کوشندگان مشروطه در تاریخ» بوده است. نثر کسروی در این یادداشت‌ها به مراتب از کتاب‌های دیگر او ساده‌تر و روان‌تر است و در آن از کلمات متکلف و لغات و واژگان ابداعی او اثری به چشم نمی‌خورد. دربارۀ علت این امر می‌توان چنین متصور شد که شاید وی با این اقدام، قصد جذب مخاطبان عادی روزنامه و ارجاع آن به دو کتاب مشهور خود را داشته است. این یادداشت‌ها به نوعی خلاصۀ کتاب‌های دیگر او محسوب می‌شود؛ بدین دلیل که در برخی موارد، فشرده‌ای مربوط به رویداد یا سرگذشت مورد اشاره بیان کرده و آنگاه خواننده را برای به دست آوردن آگاهی‌های بیشتر به آن دو کتاب ارجاع می‌دهد. بیشتر مندرجات روزنامۀ «پرچم» به شرح رویدادهای آذربایجان یا معرفی مجاهدان و مشروطه‌خواهان آذربایجان اختصاص یافته که می‌توان اشراف و آگاهی نویسنده نسبت به وقایع زادگاه خود را دلیل آن دانست.

این کتاب را می‌توان ادامۀ دو کتاب پیش‌گفتۀ کسروی دانست؛ زیرا برخی از مطالب آن مانند نوشتۀ او دربارۀ حاج شیخ علی اصغر لیلاوایی، اسماعیل خویی، عارف قزوینی و کلنل محمدتقی خان پسیان در کتاب‌های یادشده وجود ندارد یا اینکه در برخی موارد، داوری‌ها و اظهارنظرهایی کرده که در آن دو کتاب نیامده است.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینی

خرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینه‌های طنز بوده که باید به‌جد مورد تحقیق و پژوهش قرار می‌گرفت. نو