معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

مجذوب تبریزی شاعر بلندآوازۀ عصر صفوی، نامش محمد است و فرزند محمدرضا. اهل تبریز است و به تبریزی بودن خود افتخار می‌کند. به عرف زمانه میرزا محمد خطابش کرده‌اند و به دلیل مضمون اشعارش جهت‌گیری‌های دینی و تعصب شدیدش به مذهب شیعه، خطاب شرف‌الدین و شمس‌الدین را نیز قبل از نامش آورده‌اند.

معاصر سلاطین صفویه است و در مدح ائمۀ اطهار غزل و قصیده بسیار دارد. عمدۀ اشعار و مثنوی‌های وی را موضوعات عرفانی و اخلاقی و مدح امامان شیعه شکل می‌دهد. در شعر مجذوب تخلص می‌کند و چنان‌که نوشته‌اند و از مجموع کتاب‌هایش پیداست، بیشتر از پانزده هزار بیت شعر دارد. تاریخ تولد او چون اکثر بزرگان شعر و ادب نامعلوم است. تاریخ وفات او را حاج حسین نخجوانی به نقل از شاعری با یک رباعی بیان نموده که در سال 1093 هجری قمری اتفاق افتاده و محل دفن او نیز نامعلوم می‌باشد.

میراث مکتوب مجذوب تبریزی را می‌توان اینگونه برشمرد: دیوان فارسی شاعر در حدود پنج هزار بیت شامل غزل، مخمس، ترجیع‌بند، قصیده، ساقی‌نامه، رباعی و .... . مثنوی خزاین الفوائد که منظومه‌ای در توحید است. تأییدات که منظومه‌ای است عرفانی و در 314 بند هفت مصراعی شامل حقایق و معارف که برای شاه سلیمان صفوی نوشته شده است. مثنوی راه نجات یا شاهراه نجات در حدود سه هزار بیت، و .... .

شعر مجذوب به سبک هندی است و برخلاف بعضی از شعرای این سبک، شعر او ساده و روان و به دور از تکلف و پیچیدگی‌های زبانی بعضی از شعرای این سبک است، زبانی عامه‌فهم دارد و غزل‌های زیبایی آفریده که بسیار شورانگیز هستند. ظرافت‌های شعر سبک هندی در شعرهای مجذوب به‌روشنی مشاهده می‌شود.

«شاهراه نجات» در حقیقت نوعی شیعه‌نامه است و اشتیاق مجذوب تبریزی و حمیت دینی او را نسبت به مولای متقیات علی (ع) نشان می‌دهد. شیعه را نسبت به علی (ع) ارادتی است دیگر و این مثنوی نشان‌دهندۀ همین ارادت است.

نسخ مورد استفاده در این تصحیح عبارتند از:

1. شاهراه نجات، نسخۀ خطی 5002 کتابخانۀ ملک که در سال 1084 قمری در زمان حیات شاعر به خواست فتاح بیک با خط نستعلیق خوش کتابت شده و نام کاتب معلوم نیست. این نسخه اساس کار این تصحیح بوده است.

2. نسخۀ شمارۀ 15968 کتابخانه مجلس که همراه تأیید شاعر است و دارای خطی خواناست.

3. نسخۀ خطی دانشگاه تهران در کلیات مجذوب تبریزی به شمارۀ 2/3006 به خط نسخ که در نیمۀ اول شوال 1108 قمری نوشته شده است.

4. نسخۀ خطی دانشگاه تهران به شمارۀ 5/4118 شامل 66 برگ که دارای 1074 بیت که حدود 24 بیت آن تکراری است.

5. نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 9565 که در قرن دوازدهم قمری نوشته شده است.

6. نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 597 دارای 1063 بیت.

7. نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 5216 که در قرن یازدهم هجری کتابت شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مجذوب تبریزی کیست

اساتید مجذوب

منابع

مثنوی شاهراه نجات

سایر آثار مؤلف