معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

شمس الحکماء میرزا علی‌خان لعلی تبریزی (1261 ـ 1325 هـ) از کنشگران اجتماعی تأثیرگذار در گیرودار مشروطیت در تبریز بوده است که نام و یاد نیکویش در اغلب منابع وقایع‌نگاری و تذکره‌های آن عصر بر جای مانده است. این کنشگر اجتماعی تأثیرگذار، طبیبی حاذق و شاعری خوش‌ذوق بود. در شهر تبریز و در محلۀ کوچه باغ مطب داشت و حتی مدتی طبیب خاص شاهان قاجار شد و به ترکی و فارسی نیز شعر می‌سرود. بیشتر به مطایبه‌گری مشغول بود و شاید کار شعر را با وجود طبابت و مبارزات اجتماعی و سیاسی زیاد جدی نمی‌گرفت.

در این کتاب، مصحح کوشیده ضمن نشان دادن ابعاد گوناگون شخصیت وی با تکیه بر منابع موجود، گزیده‌هایی از اشعار ترکی و فارسی او را نیز گردآوری کند و ظاهراً نخستین بار است که سروده‌های او با اصول علمی در یک مجموعه گردآوری شده است.

میرزا‌علی خان فرزند حاجی‌آقا میرزا ایروانی است که در تاریخ 1250 در تبریز متولد شد و در ایام جوانی به کسب و تجارت مشغول بوده است و در ضمن تجارت به تحصیل علم طب نیز اشتغال داشته، بعدها از تجارت به کلی کنار شده و تحصیلات خود را ادامه داده و تمام می‌کند و به طبابت مشغول می‌شود. لعلی از اول عمر شیفتۀ تاریخ و ادبیات بود و شعر می‌گفت و در محاوره و سخنوری ید طولایی داشت و همیشه خوش‌صحبت و ظریف الطبع بود. در اواخر عمر سیروسیاحت را شروع کرد. در ایام سلطنت مظفرالدین شاه به تهران رفت. به عنوان شمس‌الحکماء ملقب و طبیب مخصوص شاه شد و از آنجا به اسلامبول و مصر رفت و در سال 1325 در تفلیس وفات یافت. دیوان او مرکب از اشعار فارسی و ترکی است که قبلاً دو مرتبه در تبریز چاپ شده است.

لعلی افزون بر کمالات ادبی و فنی، صاحب عواطف رقیق و ملکات پسندیده بود. از نادران و ضعیفان دستگیری می‌کرد و وسایل استعلاج آنها را به نفقۀ خود فراهم می‌کرد.

طبعش به ادبیات و شعر و شاعری مایل بود و قریحۀ شعری فوق‌العاده‌ای داشت. اشعار او سهل و ساده و خالی از هرگونه تکلف است و با این وجود بسیار شیوا بوده و مضامین زیبا دارد. دربارۀ او گفته‌اند که بسیار شوخ‌طبع و ظریف و مجلس‌آرا بود. اغلب به بداهه شعر می‌گفت. صحبت‌های شیرین و سخنان نمکین وی هنوز در افواه مردم باذوق تبریزی ساری و جاری است.

فهرست مطالب کتاب:

آسان‌خوانی متون ترکی

قیسسالتمالار

مقدمه

1. سندلر، قیدلر و گوروشلر

2. لعلی‌نین یاشاییشی

3. شعر یارادیجیلیغی

4. دوستلاری، قلم‌داشلاری و چاغداشلاری

2. تورکجه شعرلر

3. گزیدۀ اشعار فارسی

4. آرتیرمالار