معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

یکی از شهرهای آذربایجان که پابه‌پای تبریز بزرگ که قلب مشروطه‌طلبان بود، در درگیری‌های مشروطه با هر چه توانی که در تملک داشت، علیه استبداد می‌جنگید، سلماس بود. از پیش‌قراولان آن مرحومان میرزا محمود غنی‌زاده و سعید سلماسی این دو فرزند برومند و شاعر غیرتمند خویش. بقیۀ مجاهدین نیز بیشتر اوقات به تأسی از چنین رادمردانی دوشادوش در سنگرهای دفاع و مبارزه بودند.

سعید سلماسی در سال 1268 شمسی در دیلمقان به دنیا آمد. پس از اینکه دوران نوباوگی را پشت سر گذاشت، وارد عرصۀ خطیر مطبوعات و چاپ گردید. اولین جایی که در حق این مجاهد بلامنازع مشاهده می‌شود، روزنامۀ پرآوازۀ «مجاهد» منطبعۀ تبریز است. روزنامۀ «مجاهد» که به‌نوعی ارگان مرکز غیبی تبریز بود، با راهبری سیدمحمد ابوالضیاء شبستری اداره می‌شد. سعید سلماسی با این روزنامه رابطۀ تنگاتنگی داشت و هر از چندگاهی به‌اصطلاح سیاه‌مشق‌هایی به روزنامۀ مورد علاقه‌اش می‌داد. طومار سراسر حماسه و افتخار این جوانمرد جوان‌مرگ در 14 صفر المظفر سال 1327 به ظاهر بسته می شود. با اینکه وی به هنگام شهادت، تازه به سن بیست‌ویک سالگی قدم نهاده بود، اما همانند کسی بود که زندگی پنجاه‌ساله‌ای را طی کرده باشد.

مجاهد و شاعر مورد بحث در این کتاب، با سن اندک خود لختی را به آرامش روا ندید و سراسر عمر پر از حادثۀ خود را برای ترقی، آزادی، عدالت و عمران وطن خود سپری کرد. گروهی سعید سلماسی را به‌حق از وعاظ گمنام مشروطه خوانده و دانسته‌اند که با نطق‌های به‌جامانده از این دلاور به آنها باید حق داد؛ زیرا وی در نطق‌هایی که در مجالس وعظ و اجتماعات می‌کرد، همگان را تشویق به مبارزه با استبداد می‌کرد و مورد تحسین بیشتر بزرگانی مانند حاج اسمعیل امیرخیزی کاتب مخصوص سردار ملی ستارخان، میرزا یحیی دولت‌آبادی مورخ نامدار و ... می‌شد.

دربارۀ میراث ادبی سعید سلماسی تاکنون مقاله‌ای مستقل مشاهده نگردیده و اقدامات فرهنگی و هنری‌اش نیز همچنان در گوشه و کنار کتاب‌ها به چشم می‌خورد. به گواهی و شهادت اشعار و اسناد موجود و بازمانده از دورۀ مشروطه و پس از آن، نخستین منادی مکتب تجدد، شهید سعید سلماسی بود. او صرف‌نظر از شاعری نوگرا، مجاهدی بزرگوار و مشروطه‌خواهی جنگجو بود که در کوران نهضت مردمی و عظیم مشروطه در مصاف با دشمنان قسم‌خوردۀ آزادی مردانه جنگید و هیچ‌گاه خم به ابرو نیاورد و دلاورانه شربت گوارای شهادت نوش کرد.

تنوع قوافی، ترتیب مصراع‌ها و زبان شعر، اشعار او را از دیگر اشعار آن دوره متمایز می‌کند و بدیع‌بودن آن را به کرسی می‌نشاند. جالب است که اشعار او در سال 1325 هجری چاپ شده و چه‌بسا قبل از آن سروده شده‌اند. در بعضی از قطعات و اشعار او نمونه‌های لهجۀ استانبولی دیده می‌شود که نشانگر این می‌تواند باشد که زمانی که سعید در استانبول به سر می‌برد، با لهجۀ آن ولایت مأنوس و به ادبیات استانبولی نیز اشرافیت داشته است که ظرافت‌های آن در اشعارش مشهود است.

در این کتاب نگاهی به زندگی و آثار شهید سعید سلماسی، برخی از اشعار او نیز آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سعید سلماسی شاعری مجاهد و مجاهدی شاعر

کسانی که در حق سعید سلماسی قلم‌فرسائی نموده‌اند

معارف پروران را مژده که

میراث ادبی سعید سلماسی

تحسر

خیال منفور

اغبرار

ملمع

نمونه‌ای از نثر سعید سلماسی

سعید سلماسی در آئینۀ ادبیات

شهادت میرزا سعید سلماسی و بازتاب آن در مطبوعات

منابع و مآخذ

ضمایم