دیوان ابوالفرج رونی
خلاصه
با توجه به ابیات باقیمانده از ابوالفرج در نسخ معتبر، مشخص میشود که توجه او بیشتر به قصیده و سپس قطعه و رباعی بوده است و تنها سه غزل کوتاه در دیوان او دیده میشود.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
ابوالفرج رونی شاعر دورۀ دوم حکومت غزنویان است. اطلاعات دربارۀ او و حوادث و سوانح زندگیاش بسیار اندک است. در منابع نزدیک به روزگار حیات این شاعر، اشارات چندانی در این زمینه نیامده است. در بیشتر تذکرههایی هم که نامی از او برده شده، اشارۀ زیادی به احوالش نشده است؛ اما دیوان وی در دستیابی به برخی ویژگیهای شخصیتی و احوال و زندگیاش منبعی مهم و شایسته است که تا حد زیادی تاریخ عصر او و روابطش را با ممدوحان مینمایاند.
نامش در همۀ تذکرهها، ابوالفرج است. مولد و منشأ او، رونه یا رون است و همۀ تذکرهنویسان در اینباره اتفاق نظر دارند. اما اختلاف در موقعیت جغرافیایی رونه است؛ زیرا برخی آن را در سیستان یا لاهور و برخی در نیشابور گفتهاند.
تاریخ ولادت او در هیچیک از تذکرهها نیامده، ولی برخی تاریخ وفات او را تعیین کردهاند. اگر سن او هنگام مرگ، 701 سال باشد، سال تولد او باید حدود سال 438 هـ. باشد. به نظر میرسد او و مسعود سعد قرین و همسال بودهاند. از دوران کودکی و نوجوانی ابوالفرج و زندگی شخصی وی اطلاعی در دست نیست؛ اما با توجه به اشعارش میتوان دریافت که وی افزون بر مداحی شاهان غزنوی، عهدهدار مشاغل دولتی نیز بوده است.
ابوالفرج در قصیدهسرایی سبکی نو و طرزی تازه ایجاد کرده است. شعر او از زمان خود شاعر در غایت اشتهار بوده؛ به طوری که نصرالله منشی از نویسندگان معاصر او بسیاری از آنها را نقل کرده است. ریشههایی از سبک عراقی در شعر او دیده میشود. طرزی نو که ابوالفرج در لفظ و معنا به وجود آورده، مورد توجه مسعود سعد نیز قرار گرفته است و در قطعهای که در پاسخ به قطعۀ او در وصف بنایش ساخته است، میگوید:
شاعران را ز لفظ و معنی او لفظ و معنی همه دگرسان گشت
دگرسان شدن لفظ یا معنی یا تازگی شیوۀ شاعری او را باید در طرز بیانش جستجو کرد. ابوالفرج به تقلید از شعرای پیشین چندان تمایل نداشته است؛ به همین دلیل کوشیده افکار و عباراتی تازه در شعر وارد کند. در دیوان او ترکیبات و معانی دور از ذهن آنچنان که باعث تعقید کلام شود، تا حدی دیده میشود. عبارات و اصطلاحات بهکاررفته در شعر او هم نشان از ذهن سلیم و طبع سرشار دارد.
نوآوری ابوالفرج در صور خیال شعری بیشتر برای استفادۀ وسیع از مسائل قراردادی و مفاهیم انتزاعی در مقایسه با پیشینیان است. در تصاویر شعری او معلومات ریاضی، ادبی، فلسفی، نجومی، طبی و مذهبی انعکاس خاص دارد. هرچند بیشتر جنبۀ ادبی این افکار در شعر او برجسته است؛ اما گاهی نیز تزاحم این تصاویر عالمانه و انتزاعی او را از شور و حرکت و پویایی خالی کرده است. نیز بسیاری از خیالهای شعر او در حد یک بیت یا حتی در یک مصراع آمده است و این فشردگی و کوتاهی از حرکت و حیات تصاویر کاسته است.
با توجه به ابیات باقیمانده از ابوالفرج در نسخ معتبر، مشخص میشود که توجه او بیشتر به قصیده و سپس قطعه و رباعی بوده است و تنها سه غزل کوتاه در دیوان او دیده میشود. بنابراین باید او را شاعر قصیدهسرا دانست. به طور کلی محور عمودی قصاید او ضعیف و تکراری است و مضمون همۀ آنها مدح است؛ اما در بسیاری از قصاید نامی از ممدوح نیست. موضوع مدایح او شجاعت و جنگاوری ممدوح در عرصۀ کارزار، حلم، عدل شامل، علو مقام، قدرت فوقالعاده و رادی ممدوح است. هرچند موضوع قصاید او بیشتر مدح اس؛ اما گاه جای به جای اشعار وصفی نیز در قصاید وی دیده میشود. دیوان فعلی ابوالفرج شامل 71 قصیده، 4 قطعه، 3 غزل و 45 رباعی است که در حدود 1749 بیت میشود.
از این دیوان، 63 نسخه شناخته شده است که در این تصحیح، چهار نسخه به صورت اساس کار قرار گرفته است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمۀ دیوان ابوالفرج رونی
ممقدمۀ مصحح
1. زندگی و احوال ابوالفرج رونی
2. شعر ابوالفرج
3. نسخهشناسی و شیوۀ تصحیح متن
پینوشتها
متن دیوان ابوالفرج رونی
قصاید
قطعات
غزلیات
رباعیات
تعلیقات
نمایهها
واژهنامه
منابع و مآخذ
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
خواجه بهاءالدین نقشبند: زندگانی، آراء و طریقت (نقشبندیه طریقت خواجگان تا پیدایش مجددیه)
نجدت توسوندرحالیکه طریقتهای بسیاری در طول تاریخ پا به عرصۀ وجود گذاشتند و هر کدام با توجه به پشتوانههای نظر
کارنامۀ فیاض: مجموعۀ آثار دکتر علیاکبر فیاض به انضمام مقالهها و یادداشتها دربارۀ او، اسناد و تصاویر
به کوشش سلمان ساکت با همکاری اعظم رمضانی کامهعلیادکتر علیاکبر فیاض یکی از بنامترین چهرههای علمی و فرهنگی خراسان در صدسال اخیر است. او با وجود عمر
نظری یافت نشد.