معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

چای در لباس دارو و با خصوصیات متعدد سلامت‌بخشی قدم به دنیای انسان‌ها گذاشت و کم‌کم به یک نوشیدنی محبوب بدل شد. در چین قرن هشتم، چای به عنوان یک سرگرمی متشخصانه به عرصۀ شعر وارد شد. در قرن پانزدهم ژاپن چای را به مرتبۀ یک کیش زیبایی‌پرستی ـ یا همان چای‌گرایی ـ رساند.

مبنای فرقۀ چای‌گرایی بر ستایش زیبایی‌هایی است که از حقایق فرومایۀ زندگی روزمره بیرون کشیده می‌شوند. از ویژگی‌های این کیش می‌توان خلوص و توازن، خوش‌قلبی متقابل و آرمانی‌سازی نظم اجتماعی را برشمرد. چای‌گرایی اساساً ستایش ناکامل‌هاست؛ زیرا در واقع تلاشی است سنجیده برای دستیابی به چیزی ممکن، در این متاع ناممکن که آن را با نام زندگی می‌شناسیم.

فلسفۀ چای صرفاً به برداشت معمول از عبارت «زیبایی‌پرستی» ختم نمی‌شود؛ زیرا افزون بر اخلاق و مذهب، دیدگاه کامل ما نسبت به انسان و طبیعت را ابراز می‌کند. فلسفۀ چای علم بهداشت است؛ چون بر تمیزی اصرار می‌ورزد؛ علم اقتصاد است؛ چون راحتی را در سادگی می‌بیند نه در پیچیدگی و گران‌بهایی؛ علم اخلاق است؛ چون به تعریف حس تناسب ما با گیتی می‌پردازد. فلسفۀ چای بازنمایندۀ روح حقیقی دموکراسی شرقی است؛ زیرا سلیقۀ همۀ هواخوانش را فارغ از جایگاه اجتماعی‌شان به سلیقۀ نجیب‌زادگان نزدیک می‌کند. در فصل اول کتاب دربارۀ فلسفۀ چای در مشرق‌زمین بحث شده است.

چای هم مثل هنر دوره‌ها و مکاتب مخصوص به خودش را دارد. شاید بتوان سیر تکاملش را به سه مرحلۀ اصلی تقسیم کرد: چای جوشانده، چای هم‌زده، و چای خیسانده. فصل دوم کتاب اختصاص به مکاتب چای دارد.

پیوند مکتب ذن با چای زبانزد خاص و عام است. مراسم چای از دامن مراسم ذن به معراج رسید. نام لائو تسه مؤسس تائوئیسم هم ارتباط تنگاتنگی با تاریخچۀ چای دارد. در نظام‌نامۀ این مکتب چینی دربارۀ منشأ آداب و عادات آمده است که مراسم سرو چای برای یک میهمان با کوان‌یین ـ یکی از ملتزمان مشهور لائو تسه ـ آغاز می‌شود که برای اولین بار در دروازۀ گذرگاه هان به «فیلسوف پیر» یک پیاله اکسیر طلایی تعارف کرد. در فصل سوم کتاب دربارۀ ارتباط چای و مکاتب تائو و ذن مطالبی به نگارش درآمده است.

«اتاق چای» عنوان فصل چهارم کتاب است. اتاق چای (سوکیا) خودش را چیزی فراتر از یک کلبۀ ساده یا آلونک پوشالی نمی‌نمایاند. اندیشه‌نگاشت‌های اصیل برای سوکیا به معنی مأوای خیال هستند. بعدها استادان چای مختلف حروف چینی متنوعی را بر مبنای برداشت خودشان از اتاق چای، جایگزین این ایده‌نگاره‌ها کردند و این شد که امروزه اصطلاح سوکیا می‌تواند مأوای خلوت (یا خالی) یا مأوای نامتقارن‌ها را نیز برساند.

در فصل‌های پنجم و ششم به موضوعات درک هنر و گل‌ها در مشرق‌زمین پرداخته شده و عنوان فصل پایانی کتاب «اساتید چای» نام دارد. اساتید چای کمک‌های فراوانی به هنر ارزانی داشته‌اند. آنها انقلاب عظیمی در معماری کلاسیک و دکوراسیون داخلی رقم زده‌اند و سبک جدیدی را در این زمینه به ثبت رسانده‌اند؛ سبکی که حتی بر قصرها و صومعه‌هایی که بعد از قرن شانزدهم ساخته شدند نیز اثر گذاشت.

«کتاب چای» نزدیک به یک قرن پیش نوشته شده و تاکنون به ده‌ها زبان ترجمه شده است. نویسنده در این کتاب به چای و فلسفۀ حضور آن در روحیات، فرهنگ، شعر و تمدن مشرق‌زمین پرداخته است.

فهرست مطالب کتاب:

1. یک پیاله آدمیت

2. مکاتب چای

3. مکاتب تائو و ذن

4. اتاق چای

5. درک هنر

6. گل‌ها

7. اساتید چای