معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

ناصرالدین شاه قاجار که چهارمین پادشاه سلسلۀ قاجاریه بود، شش صفر سنۀ 1274 هـ.ق در قریه کهنمو در حوالی تبریز به دنیا آمد. پدرش محمدشاه قاجار و مادرش ملک‌جهان خانم مهد علیا از زنان مقتدر دربار قاجاریه بود. وی پس از درگذشت پدرش بر اثر بیماری نقرس در قصر محمدیه در حوالی باغ فردوس در سنۀ 1264 به تخت سلطنت نشست و تا هفده ذی‌القعدۀ سنۀ 1313 سلطنت کرد و چند روز قبل از برگزاری جشن قرن که جشن پنجاهمین سال سلطنتش بود، در حرم شاه عبدالعظیم حسنی توسط میرزا رضا کرمانی ترور شد و سلطان صاحب‌قران به دلیل ترورش در حرم شاه عبدالعظیم حسنی با نام «شاه شهید» خوانده شد.

ناصرالدین شاه در دوران پنجاه‌سالۀ سلطنتش ایران را در بسیاری از جهات رو به جلو حرکت داد و زمان سلطنت او دوران نخستین‌ها بود. او پادشاهی خاطره‌نویس، نقاش، خطاط، عکاس و شکارچی بود. وی علاقۀ زیادی به ثبت و تحریر خاطرات روزانۀ خود داشت و به شرح وقایع روزانه که شامل عکاسی، نقاشی و شکار به همراه سفرهای گوناگون داخلی و رفتن به ییلاقات بود، پرداخته است؛ اما آنچه حائز اهمیت است، در این روزنامه خاطرات، بسیار کم به وقایع سیاسی مملکت پرداخته است، بلکه آنها را در دفترچه‌های مجزائی به صورت رمز و تلگرافی نگاشته است.

یادداشت‌های روزانۀ ناصرالدین شاه نوشتاری ساده و بی‌تکلف و به دور از هرگونه الفاظ پرطمطراق است که درباریان و زنان حرم‌خانه در نامه‌نگاری با شاه بدان استناد می‌کردند. در بسیاری از خطوط، ناصرالدین شاه خود را با لفظ «ما» جمع بسته است. در این روزنامه‌ها شاه اطرافیانش را با همان لفظی که خود به کار می‌برد، یاد کرده است؛ مثل چرتی، دلچه، جوجه، باشی و.... .

این کتاب حاصل استنساخ بخشی از روزنامۀ خاطرات ناصرالدین شاه به قطع رحلی بزرگ از صفحۀ 202 الی 393 است که اصل آن در بخش اسناد خطی سازمان اسناد ملی ایران تحت شمارۀ 7479 ـ 295 در بخش آلبوم‌های بیوتات بایگانی شده است.

«روزنامۀ مبارکه، روزنامۀ هوا و اثرهای آسمانی و زمینی» است که در طول یک سال از هجدهم شهر جمادی الاول سنۀ 1299 هـ.ق الی هجدهم شهر جمادی الاول سنۀ 1300 هـ.ق توسط ناصرالدین شاه قاجار تحریر شده است. بخش‌هایی از این روزنامۀ خاطرات به خط کاتب تحریر شده است. ناصرالدین شاه در این روزنامه به ذکر وقایع آب و هوا و انقلابات آسمانی پرداخته و در خلال نگارش آب و هوا به شرح وقایع آن روز که بعضی در دارالخلافۀ الباهره طهران و در عمارت ارگ سلطنتی گلستان، یا به دید و بازدید خانه رجال و مهمانی‌های اعیانی و بعضی از آن در ییلاقات اطراف طهران به شکار گذشته، پرداخته است. در طول این یک سال، شاهر سفری به نمارستان مازندران نیز داشته است که به شرح وقایع سفر و آب و هوای نمارستان پرداخته است. از جمله مطالب دیگری که شاه به آنها پرداخته، ستارۀ دنباله‌دار و پدیدۀ خورشیدگرفتگی است و در بخش پایانی کتاب، به شرح عروسی هم‌زمان آغافخرالدوله دختر ادیب ناصرالدین شاه با مهدی‌قلی مجدالدوله پسردایی ناصرالدین شاه پرداخته شده است.

این کتاب، تنها کتابچۀ آب و هوای ناصرالدین شاه قاجار است که تحریر و مرقوم شده است و در سایر مجلدات، تنها به ذکر وقایع روزانه، وقایع جاری کشور و شرح سفرهای داهلی و خارجی پرداخته شده است؛ از یان‌رو مطالعۀ این کتاب در شناخت ذوق و توجه ناصرالدین شاه در باب آب و هوا حائز اهمیت است.

در شیوۀ تصحیح و بازنویسی این کتاب که به خط ناصرالدین شاه قاجار است، مصحح به اصل متن وفادار بوده و تنها بخشی از رسم‌الخط که با رسم‌الخط امروزی متفاوت است، به شیوۀ امروزی تحریر شده است.