گفتمانهای سیاسی و سینما؛ سایۀ سیاست بر تولید آثار سینمایی ایران در نیمۀ دوم دهۀ هفتاد
خلاصه
در این کتاب ابتدا بررسی شده که گفتمانهای سیاسی در فضای هر کشور بر حوزههای مختلف آن مانند حوزۀ هنر و بهویژه سینما تأثیرگذار میباشد و سپس نشان داده شده چه میزان از آثار سینمایی تولیدشده در فضای گفتمان اصلاحات ایران (گفتمان مسلط مورد مطالعه) تحت تأثیر آن واقع شده و این آثار چگونه اجزا و مفاهیم گفتمان مورد بحث را درون خود بازتاب میدادند.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
گفتمان را میتوان رویههایی دانست که به گونهای نظاممند موضوعات یا ابزارهای مورد بحث خود را شکل میدهند. از این حیث گفتمان آن چیزی است که چیزی غیر از خود (پارهگفتار، مفهوم و تأثیر) را تولید میکند. ساختار گفتاری از طریق نظاممند کردن نگرشها، مفاهیم، نظریات، شیوههای اندیشهای و رفتاری که در بستر بافتاری ویژه ساخته شدهاند و به سبب اثرگذاری آن امکان شناخت شیوههای اندیشه و کنش را فراهم میکند. در حوزۀ سیاست نیز میتوان از گفتمان و اجزای تشکیلدهندۀ آن سخن به میان آورد.
با توجه به ساختارهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی موجود در کشورهای مختلف میتوان گفتمانهای متفاوتی را شناسایی و بررسی کرد. در کشور ایران و بهویژه بعد از انقلاب اسلامی نیز با توجه به تغییر رویههای قابل ملاحظه در سامان قدرت سیاسی امکان تشخیص و صورتبندی گفتمانهای مختلف وجود دارد؛ از آن جمله میتوان به گفتمانهای سازندگی، اصلاحطلب و اصولگرا اشاره کرد که بر اساس تعریف رایج از گفتمان هر یک مشخصههای ویژهای دارند.
سینما یکی از مهمتین جلوههای فرهنگ و هنر در قرن حاضر میباشد. آثار سینمایی تولیدشده در هر جامعهای محصول اذهان منفرد مجزایی نیستند، بلکه آنها نیز به عنوان بخشی از اجتماع حاضر در آن نگرشها، عواطف، عقاید و آموزههای ایدئولوژیک، آرزوها، آرمانها و همچنین رؤیاها، ترسها، نگرانیها، کابوسهای گروههای اجتماعی ـ سیاسی معین یا یک اجتماع خاص را که متأثر از گفتمانهای سیاسی موجود در آن جامعه است، انعکاس میدهند. در واقع میتوان گفت حوزههای مختلف جامعه مانند حوزۀ فرهنگ و هنر تحت تأثیرات مستقیم نزاعهای سیاسی و تحولات اجتماعی دوران خود هستند. در حوزۀ هنر سیاستهای فرهنگی و سینمایی هر نظامی سیاسی معمولا به دو گروه سلبی و ایجابی طبقهبندی میشود؛ سیاستهای سلبی سیاستهایی هستند که نوع خاصی از فیلم یا موضوعات ویژه یا تصاویر معینی را نفی میکنند و برای جلوگیری از ظهور آنها در عرصۀ هنر در قالب قانون و مقررات اجتماعی عرضه میشوند. در سیاستهای ایجابی در عمل برخی از انواع فیلم، موضوعات خاص و حتی تصاویر معینی تشویق و ترویج میشوند و از فیلمهای مقبول به اشکال گوناگون حمایت میشود. همین امر باعث میشود که در ساختار هنری جامعه، و بهویژه در فیلم و سینما، وزن برخی از موضوعات و مضامین سنگینتر از برخی دیگر باشد.
گفتمان اصلاحطلب به عنوان یکی از گفتمانها، به روی کارآمدن در نیمۀ دوم دهۀ هفتاد شمسی ارزشها و مطالبات جدیدی در سطح جامعه ایجاد کرد. ارزشهای جامعۀ مدنی مانند توسعۀ سیاسی، آزادی بیان و عقیده، انتقادپذیری، شایستهسالاری، خردورزی، رعایت حقوق فردی و اجتماعی، دفاع از حقوق زنان و توجه به جوانان در جامعه مطرح و مورد توجه قرار گرفت. شکل گرفتن این فضای سیاسی جدید در سایر حوزهها مانند حوزۀ فرهنگی و اجتماعی تأثیر گذاشت. سینما نیز در جایگاه یکی از زیرمجموعههای حوزۀ فرهنگی از این امر مستثنی نبود. بنابراین بدیهی بود که نهادها و مؤسسات مرتبط با امور سینمایی رویکردی نزدیک به فضای سیاسی حاکم را در پیش گرفته و تحت تأثیر آن گفتمان به تولید آثار در حوزۀ سینما بپردازند. در حوزۀ سینما، آثار سینمایی و فیلمهای متعددی تولید شدند. فیلمهای شوکران، اعتراض، متولد ماه مهر، سگکشی، خانهای روی آب و ... بیشتر به سبب بازتاب شرایط سیاسی ـ اجتماعی جامعه و داشتن مضمون انتقادی و طرح ارزشهای مدنی تحت تأثیر این گفتمان قرار گرفتند.
در این کتاب ابتدا بررسی شده که گفتمانهای سیاسی در فضای هر کشور بر حوزههای مختلف آن مانند حوزۀ هنر و بهویژه سینما تأثیرگذار میباشد و سپس نشان داده شده چه میزان از آثار سینمایی تولیدشده در فضای گفتمان اصلاحات ایران (گفتمان مسلط مورد مطالعه) تحت تأثیر آن واقع شده و این آثار چگونه اجزا و مفاهیم گفتمان مورد بحث را درون خود بازتاب میدادند.
جامعۀ آماری این پژوهش، چهار فیلم برتر ادوار جشنوارۀ فیلم فجر از 1376 تا 1380، چهار فیلم پرفروش سال از 1376 تا 1380 و چهار فیلم از فیلمهای همسو با گفتمان حاکم در سالهای 1376 تا 1380 در ایران را دربر میگیرد. در این کتاب برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش تحلیل متن (فیلم) استفاده شده است. به این ترتیب که فیلمها به عنوان یک متن مورد مشاهده و مطالعه قرار گرفته و محتوای آنها بر اساس میزان ارتباط و تأثیرپذیری از گفتمان سیاسی اصلاحطلب تجزیه و تحلیل شده است. همچنین برای بررسی تأثیر گفتمان سیاسی در تولید آثار سینمایی از نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه به مثابۀ روشی برای تحلیل گفتمانهای سیاسی ـ اجتماعی استفاده شده است و در نهایت با تحلیل فیلمها همراه با ارائۀ جدولها و نمودارهای کمّی، انعکاس گفتمانهای مذکور در فیلمهای مورد بررسی نشاده شده است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
فصل اول: تحلیل گفتمان و الگوهای تحلیل گفتمان سیاسی
فصل دوم: گفتمانهای سیاسی نیمۀ دوم دهۀ هفتاد شمسی ایران: با تأکید بر گفتمان سیاسی اصلاحطلب
فصل سوم: آثار سینمایی نیمۀ دوم دهۀ هفتاد
1. مقدمه
2. آثار برگزیده شده در جشنوارۀ فیلم فجر
3. آثار پرفروش سال: (استقبال مخاطبان سینما یعنی مردم)
4. آثار همسو با گفتمانهای مذکور (انعکاس ارزشها و مؤلفههای مدنظر گفتمانهای مذکور
نتیجهگیری
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
نظری یافت نشد.