معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

اساطیر هند به جنگلی تاریک می‌ماند که در آن درختان و رستنی‌های بی شمار درهم‌پیچیده‌اند. هنگامی که وارد آن می‌شویم، روشنی روز را فروخزیده در اعماق آن می‌یابیم و حتی مسیری را که خود برگزیده‌ایم، از یاد می‌بریم.

این کتاب، بخشی از دانشنامۀ مشهور اساطیر لاروس است؛ دانشنامه‌ای به‌روزشده که جنبه‌های گوناگون اساطیر ملل مختلف جهان، از ابتدایی تا پیشرفته در آن بازتاب یافته است. نویسندگان این اثر همانند سایر نویسندگان مجموعه، محتوا را کاملاً هدفمند برگزیده‌اند و به طور نظام‌مند به تألیف آن همت گماشته‌اند. ایشان کوشیده‌اند در این کتاب نسبتا کوچک از اسطوره‌های مهم هندی شرحی زیبا و توصیفی عالمانه به دست دهند. بیشتر این اسطوره‌ها هنوز زنده‌اند و در زندگی روزمرۀ هندی‌ها نقش ایفا می‌کنند؛ چنان‌که گویی اهمیت‌شان در اندیشۀ مؤمنان آن هرگز کم‌رنگ نخواهد شد. هدف این کتاب چنان نیست که ژرف‌نگری آن فقط به کار متخصصان آید، بلکه کتاب به گونه‌ای نگارش شده که همگان بتوانند به درک درستی از اساطیر هند دست یازند.

کیش براهمنی، میراث سنتی ودایی، کانون باورها و آیین‌های مخصوص آریایی‌های هند است. در این کیش، پنداشت‌های خاص طبقۀ ارتشتاران و نیز تفکرات دیگری یافت می‌شود که به‌ویژه بر طبقۀ روحانیان و بر عقاید عامۀ مردم تأثیر گذاشتند. افزون بر این، اساطیر انتزاعی‌تری وجود دارند که با خود براهمنان پیوند خورده‌اند. در بخش نخست کتاب دربارۀ درمۀ برهمایی مطالبی ارائه شده است.

اگرچه خاستگاه اصلی اساطیر طبقۀ اجتماعی روحانیان از آداب و رسوم آریاییان سرچشمه می‌گیرد، این اساطیر با اشکال و نمودهای متأخرشان مطابق‌اند. در مقابل سادگی کیش ایندره، کیش براهمنی ـ کیش اَگنی ـ تحولات بی شمار از سر گذرانده و تکامل‌یافته‌تر است. اساطیر طبقۀ روحانیان در بخش دوم کتاب بررسی شده است.

آریاییان خدایان مردمی را که فقط چند تن از آنها آریایی و بیشترشان غیرآریایی بودند، موجوداتی اهریمنی می‌دانستند. برخی از آنها تا عصر ما دیو باقی ماندند و مابقی با ویژگی‌هایی که نشان‌دهندۀ خاستگاه آنها بود، دیر یا زود در ایزدکدۀ براهمنی جایگاه یافتند. مثلاً اَشکال هولناک آیین شیوا در جلوۀ ویرانگرانه، اینکه دیوان میان پیروان فرقه‌اش حضور دارند و اینکه وی گاهی «خداوندگان دیوان» خوانده شده، به نظر می‌رسد حکایت از خاستگاه غیرآریایی‌اش داشته باشد. بخش سوم کتاب اختصاص به اسطوره‌های مردمی دیوان دارد.

بخش چهارم کتاب اختصاص به اساطیر انتزاعی براهمنه‌ها دارد. انگاره‌های تجریدی در متأخرترین مجموعه سروده‌ها راه برای ظهور فلسفۀ مدرسی براهمنی فراهم کردند. واژۀ خنثای «براهمن» بسیار کهن‌تر از نام مذکر «برهما» است و جوهر طبقۀ اجتماعی (کاست) براهمن با این واژه شناخته می‌شود؛ همان‌گونه که کشترم جوهر و اصل طبقۀ اجتماعی کشتریه است.

از آن رو دو کیش جینه و بودا که ابتدا در سرزمین‌های میان هیمالیا و گنگ (گنگا) در قرون هفتم و ششم پیش از میلاد نشو و نمو یافتند، کیش‌های دگراندیش نامیده می‌شوند که این دو کیش سنت ودایی را به حال خود واگذاشتند و آن را به یک‌سو نهادند. آنها بیشتر به رهایی وجود و آزادسازی اساس هستی از طبیعت، از راهی که آن را قانون تناسخ (سمساره) می‌خواندند، می‌اندیشیدند تا به نیروی مافوق طبیعت بشر. از این‌رو این دو آموزه‌هایی نجات‌بخش به شمار می‌روند. در بخش پنجم به این درمه‌های دگراندیش اختصاص یافته است.

در بخش پایانی کتاب دربارۀ اساطیر هندویی مطالبی ارائه شده است. نویسندگان در این بخش به بحث و بررسی دربارۀ مباحثی چون کیش ویشنو، تجسدهای ویشنو، کریشنه و .... پرداخته‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجمان

پیش‌گفتار

بخش نخست: درمۀ برهمایی

بخش دوم: اساطیر طبقۀ روحانیان

بخش سوم: اسطوره‌های مردمی دیوان

بخش چهارم: اساطیر انتزاعی براهمنه‌ها

بخش پنجم: درمه‌های دگراندیش

بخش ششم: اساطیر هندویی