معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در امر آموزش و پژوهش زبان‌های ایرانی منطقی‌ترین راه از پارسی میانه به بالا و پایین نگریستن است؛ یعنی زبان پارسی میانه (پهلوی) را میانه قرار دادن و سپس به زبان پارسی امروز و پارسی باستان (و اوستا) رسیدن؛ جایگاه همخوان‌ها و واکه‌ها را در زبان پهلوی شمردن، آنگاه با پارسی امروز و پارسی باستان (و اوستا) مقایسه کردن. اما چرا زبان پهلوی مبنای مقایسۀ زبانی قرار داده شده است؟ زبان پهلوی رابط استوار همۀ تغییراتی است که در تاریخ زبانی ما وجود دارد. برای مثال برای بررسی واکه کوتاه «ـ» نمی‌توان از پارسی امروز آغاز کرد و گفت «ـَ» آغازی در برخی واژه‌های پارسی امروز نیست؛ ولی در زبان پارسی میانه بوده است؛ چه این «ابتدا به دانستن» نادرست است؛ یعنی چنین فهمی دربارۀ واژه‌های پارسی امروز وجود ندارد. و ما این فهم را از روی واژه‌های پارسی میانه به دست می‌آوریم؛ پس باید از زبان پارسی میانه آغاز کرد ومثلا دربارۀ «ـَ» آغازین واژه‌های پهلوی گفت که در پارسی امروز نیست، ولی در پارسی باستان و اوستا هست. مانند واژۀ «اَمُردَت» که در پارسی امروز «امرداد و مرداد» است؛ آنگاه به بالاتر برویم؛ یعنی پارسی باستان و اوستایی آن را برسنجیم که در اوستا «امردات» است.

دربارۀ آموزش زبان پهلوی (پارسی میانه) به دلیل اینکه پژوهش‌های دانشگاهی در این حوزه را غربیان پس از آموختن آن به دست گرفتند، کاری بومی و دست‌اول برای دانشجویان انجام نشده و در زمینۀ آموزش به شیوه و راه غربیان اتکا شده است. در آغاز ورود به مبحث اصلی کتاب نویسنده دربارۀ دو مطلب سخن گفته است: تاریخ پهلوی‌خوانی و دیگر دربارۀ مرمان میان‌رودان و سوریه.

در این کتاب صرفاً به زبان پهلوی نگریسته شده و تغییرات در زبان‌های پارسی باستان و پارسی امروز دنبال نشده است؛ چراکه هدف نویسنده نشان دادن ساختار موجود دستگاه آوایی زبان پهلوی با توجه به نویسه‌های خطی موجود در این زبان است، گرچه گاهی به ناچار مجبور به مقایسه نیز شده است. مثال‌های کتاب بیشتر از متن‌های «یادگار زریران»، «درخت آسوریک» و «اندرزهای بزرگمهر بوختکان» گزینش شده است. آوانویسی به شیوۀ کهن آورده شده تا پرکاربردترین و کم‌کاربردترین همخوان‌ها در واژه‌ها نشان داده شود و با توجه به این مهم که موضوع این کتاب بررسی دستگاه آوایی زبان پارسی میانه با نگاهی به نویسه‌های خطی آن است، به همین دلیل موضوع نوخوانی در این کتاب منتفی است.

فهرست مطالب کتاب:

* دیباچه

* تاریخ پهلوی‌خوانی

تاریخ پهلوی‌خانی

مردمان میان‌رودان و سوریه

خط و فرهنگ در یافته‌های تمدن جیرفت

* دستگاه آوایی زبان پارسی میانه (پهلوی)

همخوان‌های زبان پهلوی

واکه‌های زبان پهلوی

همخوان/ واکه در فرهنگ پهلویک (نسخه ک. 25)

برخی قواعد در خواندن و نگارش

شیوۀ آوانویسی متون پهلوی با نویسه‌های انگلیسی

* دستگاه آوایی زبان پارسی

* کتاب‌نامه