معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

بیان اوضاع سیاسی و اجتماعی کرمان طی قرون هفتم و هشتم هجری و هم‌زمان با حیات خواجوی کرمانی اهمیت و ضرورت ویژه‌ای دارد؛ زیرا تعامل یا تقابل سیاسی میان مدعیان تاج و تخت در کرمان و همچنین نوع رابطۀ آنها با حکومت مرکزی وقت، در وضعیت اجتماعی کرمان و امنیت و آسایش مردم این دیار تأثیری انکارناپذیر داشته است. خواجو و خاندانش نیز در همین شهر و هم‌زمان با همین جریان‌های سیاسی می‌زیسته‌اند و بی‌تردید آشفتگی‌های سیاسی کرمان، در حیات و تصمیمات خواجو تأثیری بسزا داشته است.

تاکنون پژوهش‌های متعددی در باب شعر ابوالعطا محمود بن علی، مشهور به خواجوی کرمانی (689 ـ 753 ق)، ریخت‌شناسی داستان‌های او، مقایسۀ صورت و معنا در غزلیاتش و رویکردهای اخلاقی منظومه‌های وی به انجام رسیده؛ اما به قطع و یقین می‌توان گفت هیچ تحقیق منسجمی دربارۀ چگونگی وضعیت سیاسی و اجتماعی زمانۀ او به رشتۀ تحریر درنیامده است. از همین‌رو این کتاب با کاربست روش تحلیلی بر آن است تا در گام نخست، وضعیت سیاسی کرمان را در هفت فصل به رشتۀ تحریر درآورده است. به این ترتیب که ابتدا اوضاع سیاسی کرمان پیش از تولد خواجوی کرمانی بررسی شده و سپس وضعیت سیاسی کرمان هم‌زمان با حیات و اندکی پس از مرگ وی بررسی شده است. فصل آخر این بخش نیز به مناسبات سیاسی کرمان با سایر ملوک هم‌جوار پرداخته است.

بیان اوضاع سیاسی کرمان هم‌زمان با حیات خواجوی کرمانی به‌ویژه از این‌رو اهمیت و ضرورت دارد که تعامل یا تقابل سیاسی مابین مدعیان تاج و تخت در کرمان و همچنین نوع رابطۀ میان آنها با حکومت مرکزی وقت، یعنی ایلخانان مغول، در وضعیت سیاسی کرمان و به تبع آن امنیت و آسایش مردم این دیار تأثیر انکارناپذیری داشته است. خواجو و خاندانش نیز در همین شهر و هم‌زمان با همین جریان‌های سیاسی می‌زیسته‌اند و بدون تردید آشفتگی سیاسی کرمان و جابجایی مداوم قدرت مابین مدعیان تاج و تخت در حیات و تصمیمات خواجو تأثیر بسزایی داشته است؛ امری که کمابیش از خلال اشعار خواجو نیز قابل درک است و از همین رو در این کتاب در هر بخشی که امکان‌پذیر بوده، برخی از این اشعار آورده شده است.

بنا به تصریح خود خواجوی کرمانی، تولد وی در شب یکشنبه بیستم ذی‌الحجۀ سال 689 قمری به وقوع پیوسته است. گرچه نظرهای متفاوتی دربارۀ زمان مرگ وی در منابع مختلف ارائه شده و در همین کتاب نیز این نظرها بررسی شده‌اند، اما به نظر می‌رسد مرگ وی در سال 753 قمری رخ داده است. از همین رو با تأمل در تاریخ سیاسی کرمان می‌توان دریافت که حیات خواجو، حداقل با حکومت سه دودمان قراختایی، امرای غوری و حکام مظفری بر کرمان هم‌زمان بوده است. در بخش نخست تحولات سیاسی کرمان هم‌زمان با این سه دوره و تأثیر آن بر حیات و تصمیمات خواجوی کرمانی به تفصیل آورده شده است.

بخش دوم کتاب نیز در پنج فصل تنظیم شده و به تحولات اجتماعی کرمان هم‌زمان با حیات خواجوی کرمانی می‌پردازد. در این بخش ابتدا از مباحثی همچون جمعیت، اقوام، طوایف و طبقات اجتماعی کرمان در عصر خواجو سخن به میان آمده و در فصول بعد به ترتیب اوضاع مذهبی کرمان عصر خواجو، محاکم عرفی، شرعی و شیوه‌های مجازات در کرمان آن زمان و پزشکی، بهداشت، بیماری‌ها و شیوه‌های درمان در کرمان قرن‌های هفتم و هشتم هجری بررسی شده است. در فصل پایانی نیز به پوشش و پوشاک و برخی از آداب و سنن مردم در کرمان عصر خواجو پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ سرویراستار و ناظر علمی مجموعه

پیش‌گفتار

بخش اول: تحولات سیاسی کرمان در عصر خواجو

اوضاع سیاسی کرمان پیش از تولد خواجو

وضعیت سیاسی کرمان در پانزده سال نخست زندگی خواجو

تاریخ سیاسی کرمان در پانزده سال دوم حیات خواجو

وضعیت سیاسی کرمان در پانزده سال سوم حیات خواجو

اوضاع سیاسی کرمان در سال‌های پایانی حیات خواجو

اوضاع سیاسی کرمان از مرگ خواجو تا انقراض آل مظفر

مناسبات سیاسی کرمان با ملوک اطراف در عصر خواجو

بخش دوم: تحولات اجتماعی کرمان در عصر خواجو

جمعیت، طوایف و طبقات اجتماعی کرمان در عصر خواجو

اوضاع مذهبی کرمان عصر خواجو

محاکم عرفی، شرعی و شیوه‌های مجازات در کرمان هم‌زمان با عهد خواجو

پزشکی، بهداشت، بیماری‌ها و شیوه‌های درمان در کرمان عصر خواجو

پوشش و آداب و سنن مردم در کرمان عصر خواجو

کتاب‌نامه

پیوست‌ها