معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

هر تمدن پیچیده‌ای که دولت و رهبری سازمان‌یافته دارد، ناگزیر از آفرینش اندیشه‌هایی دربارۀ مناسبات بین رهبر و پیرو، حاکم و رعیت، فرمان‌روایی و فرمان‌برداری است. می‌توان این اندیشه‌ها را سیاسی خواند، خواه به شکل فلسفۀ روشمند باشند، خواه شعر، تمثیل یا ضرب‌المثل، شفاهی باشند یا مکتوب؛ اما موضوع این کتاب به نوع به‌راستی خاصی از اندیشۀ سیاسی بازمی‌گردد که در شرایط تاریخی به‌راستی خاصی در یونان باستان سربرآورد و بیش از دو هزار سال در جایی که اکنون اروپا نامیده می‌شود و نیز در پایگاه‌های استعماری‌اش رشد کرد.

یونانیان با به‌کارگیری عقل انتقادی برای به پرسش گرفتن پایه‌ها و مشروعیت قواعد اخلاقی سنتی و اصول حقوق سیاسی، نوعی متمایز و خاص خود از نظریۀ سیاسی یعنی بررسی روشمند و تحلیلی اصول سیاسی را ابداع کردند که مملو از تعاریف پیچیده و مباحثات خالصانه بود. با وجود آنکه در دنیای غرب روش‌های دیگری نیز برای اندیشیدن دربارۀ سیاست وجود داشته‌اند، آنچه اندیشۀ کلاسیک غربی شناخته می‌شود، خواه باستانی یا مدرن، به سنتی از نظریۀ سیاسی تعلق دارد که یونانیان بنیان‌گذارش بودند.

موضوع این کتاب، تاریخ اجتماعی نظریۀ سیاسی از دورۀ باستان تا قرون وسطاست؛ اما مرز دورۀ قرون وسطا به‌ویژه اینکه این دوره چه زمانی به معنای دقیق کلمه به پایان می‌رسد، شاید بیش از حد محل بحث بوده است. تاریخ‌های نظریۀ سیاسی پایان قرون وسطا را اغلب یک سده یا بیشتر پس از این تاریخ می‌دانند.

در فصل اول، نویسنده بنیان‌های روش‌شناسی کتاب را به‌طور کامل بررسی می‌کند. در همان چند صفحۀ اول این فصل مشخص می‌شود که هدف از نوشتن کتاب نقدی جدی بر روش تاریخ‌نگاری مکتب کمبریج به‌خصوص نماینده شاخص آن «کوئنتین اسکینر» و همچنین متن‌گرایی محافظه‌کارانه «لئواشتراوس» و شاگردانش است. فصل بعدی حاوی مطالب بیشتری دربارۀ شرایط تاریخی خاصی به‌ویژه در آن است که پدیدآورندۀ نوعی باور به عاملیت انسانی بود که شرط لازم نظریۀ سیاسی است. در این فصل به طور انحصاری به شرایطی کلی پرداخته شده که یونان را از سایر تمدن‌های باستان متمایز کرد و زمینه را برای نظریۀ سیاسی فراهم آورد.

نویسنده ابتدای این فصل فضای کلی حاکم بر علوم سیاسی دانشگاه‌های امریکا را در میانه قرن بیستم شرح می‌دهد: «متخصصان دانشگاهی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ یعنی دورۀ احیای مطالعه نظریه سیاسی ـ بحث‌های بی‌پایانی درباره ماهیت و سرنوشت رشته خود داشتند، اما به‌طور کلی از نظریه‌پردازان سیاسی به‌ویژه در دانشگاه‌های امریکا انتظار می‌رفت که تقسیم مطالعات سیاسی به «تجربی» و «هنجاری» را بپذیرند. در یک‌سو علم سیاست واقعی قرار می‌گرفت که مدعی برخورد علمی با واقعیات زندگی سیاسی، چنان‌که هستند بود و در سوی دیگر «نظریه» که در برج عاج فلسفه سیاسی نشسته و درباره آنچه باید باشد و نه درباره آنچه هست، می‌اندیشید.

پولیس نه‌تنها شکل سیاسی متمایزی را به نمایش می‌گذاشت، بلکه سازمان‌یافتگی یگانه‌ای از مناسبات اجتماعی را هم تجسم می‌بخشید. دولت در سایر تمدن‌های برجسته معمولاً تجسم رابطۀ بین حاکمان و رعایا و در همان حال رابطۀ بین تصاحب‌کنندگان و تولیدکنندگان بود. در فصل سوم کتاب به پولیس یونان باستان پرداخته شده است.

در این کتاب به متون کلاسیک نظریۀ سیاسی پرداخته شده و سپس بر دولت غربی متمرکز شده است. این متون که ساخته و پرداختۀ اذهانی پرتوان‌اند و اغلب به قلم نویسندگانی تراز اول و صاحب سبک ادبی به نگارش درآمده‌اند، به نحو بی‌نظیری تاریخ سیاسی غرب را در دسترس ما قرار می‌دهند، و خواه و ناخواه مهر نازدودنی خود را بر فرهنگ مدرن و جهان امروز ما زده‌اند. این متون به طور کلی، حاوی نظرات رایج طبقۀ حاکم بوده‌اند؛ و البته این بدان معنا هم هست که قدرت‌های امپراتوری‌ای که شاخه‌های خود را در اکناف جهان می‌گستراندند، این افکار را با خود به همراه می‌بردند.

فهرست مطالب کتاب:

سپاس‌گزاری

تاریخ اجتماعی نظریۀ سیاسی

پولیس یونان باستان

از پولیس تا امپراتوری

قرون وسطا

نتیجه‌گیری

نمایه