معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتاب دربرگیرندۀ 37 جستار از مقالات پژوهشی دکتر محمود امیدسالار در قلمرو شاهنامه‌شناسی و دیگر مباحث ادبی زبان فارسی است. این نوشته‌ها از سال 1361 تا 1379 در دوره‌های مجلۀ «ایران‌شناسی» انتشار یافته و تاریخ انتشار هر یک در صدر مقاله آمده است.

نویسنده در زمینه‌های ادب فارسی به‌ویژه حماسه و اسطوره و شاهنامه و فرهنگ عامه صاحب بصیرت و ممارست است. او در پژوهش‌های خود همیشه منابع و متون اصلی و اساسی (فارسی و عربی» را مورد نظر دارد و در استفاده از منابع ایران‌شناسان خارجی به آنها می‌پردازد که در ردۀ برتر قرار دارند و آرایشان ماندگار و استوار است.

نوشته‌های این کتاب در دو بخش تبویب شده است. بخش اول مقالاتی است که به فردوسی و شاهنامه اختصاص دارد. نویسنده با انتشار بیست مقالۀ دقیق در مباحث شاهنامه‌شناسی نشان داده که در این قلمرو از متخصصان دقیق، کنجکاو و نکته‌یاب است. در این نوشتارها مباحثی همچون خوانش بعضی از واژگان شاهنامه، نکاتی دربارۀ شاهنامه‌شناسی، شخصیت‌های مختلف شاهنامه و ..... ارائه شده است.

در دومین نوشتار این بخش نویسنده به بررسی ترکیب «ببر بیان» در شاهنامه پرداخته است. این واژه به دو معنی است و در مجموع 21 بار در این کتاب به کار رفته است. چهار مرتبه به معنی نوعی حیوان درنده از قبیل گربه‌های وحشی مانند شیر و پلنگ و جز آن و هفده مرتبه هم به معنی جامه یا زرهی متعلق به رستم.

دومین بخش مقالات مرتبط به مباحث ادبی و چند نقد پژوهشی و تصحیح لغوی کتب مهم است. در این بخش هفده مقاله و نوشتار آمده است. در یکی از مقالات این بخش به کوشش‌های فضل‌الله مهتدی (صبحی) پرداخته شده و نویسنده توانسته نشان بدهد که ارزش نوشته‌های صبحی تا چه میزان بوده است.

یکی دیگر از نوشتارهای این بخش دربارۀ متن گرشاسپ‌نامۀ اسدی طوسی است. در ابتدای این نوشتار آمده است: «گرشاسپ‌نامۀ اسدی طوسی از حیث شیوایی و فصاحت دومین و از نظر داستان‌سرایی به نظر نگارنده چهارمین منظومۀ حماسی ایران است. چهارمین، از این رو می‌گویم که بر خلاف فردوسی و صاحب بهمن‌نامه و کوش‌نامه که گویا ایرانشاه بن ابی الخیر باشد، و هر دو داستان‌سرایان بهتری هستند، اسدی گه‌گاه آن‌قدر در شیرین‌کاری‌های عروضی و بدیعی فرو می‌رود که رشتۀ داستان را از دست می‌نهد و مشغول خودنمایی شاعرانه می‌شود». (ص 509)

فهرست مطالب کتاب:

بخش اول: فردوسی و شاهنامه

1. راز رویین‌تنی اسفندیار

2. ببر بیان

3. ضحاک پسر مرداس یا ضحاک آدم‌خوار

4. خداوند این را ندانیم کس

5. دربارۀ بیتی از هجونامۀ فردوسی

6. رستم و سهراب

7. بعضی احادیث نبوی در شاهنامه

8. تیغ درم یا سیمین‌قلم؟

9. سه کتاب دربارۀ فردوسی و شاهنامه

10. بدیهه‌سرایی شفاهی و شاهنامه

11. شما را زمین، پرّ کرگس را

12. «گُش شوراندن» و «ستیخ»

13. گُش شوراندن در شاهنامه

14. نکته‌ای در شاهنامه‌شناسی

15. هفت‌خان رستم، بیژن و منیژه

16. اسفندیار و آشیل

18. مسعود سعد سلمان و شاهنامۀ فردوسی

18. «کُنج» یا «کَنج» در مقدمۀ رستم و سهراب

19. شاهنامۀ فردوسی و هویت فرهنگی محمود غزنوی

20. شاهنامه و تعصب دینی محمود غزنوی

بخش دوم: مباحث ادبی

21. ملاحظاتی دربارۀ لطایف عبید زاکانی

22. معرفی چند مورد از منابع اشارات سعدی

23. شهادت درخت

24. «فرزندان ما جگرگوشۀ مااند»

25. دو مثل فارسی در متون عرب

26. ملاحظاتی بر داستان رجم زن زناکار

27. هفت‌پیکر نظامی و ادب مصر باستان

28. بچه‌ها سلام

29. باز هم دربارۀ «بنی آدم ....»

30. نقد و بررسی تحفة الغرائب

31. ملاحظاتی پیرامون سیر الملوک ابن المقفع

32. متن یک نامۀ بازیافته از روزگار سلطان محمود غزنوی

33. نکاتی دربارۀ متن گرشاسپ‌نامه

34. «اسبِ رود» یا «اسبِ زوذ»؟

35. بیان ادبی و بیان عامیانه در حماسه‌های فارسی

36. دربارۀ حسنک وزیر

37. تأملاتی پیرامون ساده‌انگاری

* فهرست اعلام

اشخاص و گروه‌ها و سلسله‌ها

کتاب‌ها، مقالات و نشریات