معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

نگرش انسان و شناخت خود، تأثیرات بسیاری بر حیات وی دارد. انواع گوناگون نگرش به خود در معنادادن به زندگی، ترسیم اهداف و آرمان‌های انسان، برنامه‌ریزی در جهت نیل به اهداف و اولویت‌بندی آنها، ترسیم حدود و به اصطلاح قوانین بر معیارهای متفاوت، ترسیم جامعۀ آرمانی و نحوۀ رسیدن به آن و بسیاری مسائل دیگر تأثیرگذار است. انسان‌شناسی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های شناخت نظام فکری و اجتماعی است؛ به طوری که می‌توان نگاه به انسان و جایگاه او را در دید متفکران را معرفی‌کنندۀ هستی‌شناسی آنان دانست. از این‌رو انسان‌شناسی انواع رویکردهای گوناگون را به خود دیده است.

تاکنون کتاب‌هایی دربارۀ آرای ابن سینا نوشته شده، اما در هر یک بخشی از مطالب مربوط به انسان طرح شده است و عموماً تنها برای دانشجویان رشتۀ فلسفه قابل استفاده است؛ اما نویسنده در این کتاب کوشیده همۀ مطالب مربوط به انسان‌شناسی ابن سینا را که نمونه‌ای از انسان‌شناسی فلسفی الهی است، به زبانی قابل فهم برای همۀ طالبان علم بیان کند. همین امر باعث شده که گاهی همۀ دلایل فلسفی یک مسئله مانند تجرد نفس آورده نشود و به قدر لازم به آنها پرداخته شود و از دلایلی نیز استفاده شده که فهم آنها به تخصص نیازی ندارد. در این کتاب کوشش شده تا به مسائل مربوط به نفس تا آنجایی پرداخته شود که مطالعه و فهم آن مستلزم داشتن تخصص فلسفی نباشد؛ در عین حال منعکس‌کنندۀ شفاف آرای شیخ الرئیس در این موضوع باشد. در آثار ابن سینا بعد از مباحث مستقیم دربارۀ نفس در عناوین فرعی، مطالب پراکندۀ بسیاری دربارۀ انسان، حالات، خصایص و افعال او آمده است.

در این کتاب ابتدا مبانی انسان‌شناسی ابن سینا بررسی شده است؛ سپس کلیاتی از نفس‌شناسی از جمله تعریف نفس، انواع نفوس و انواع قوای نفسانی موجود در عالم اعم از نفوس زمینی و آسمانی بیان شده است. فصل سوم به نفس ناطقه اختصاص دارد که در واقع اساس مسائل انسان‌شناسی است. در فصل چهارم قوای اختصاصی نفس ناطقه شامل عقل نظری و عملی، عقل قدسی، ترتیب قوای موجود در نفس انسان و ارتباط آنها با عقل فعال بیان شده است. ابن سینا در لابلای آثار خود و گاه در رسائل جداگانه‌ای از آیات قرآن و تفسیر آن در تبیین مسائل انسان‌شناسی استفاده کرده است. همچنین استفاده از تمثیل و داستان در بیان مغز مطالب، نمود بارزی در منظومۀ معرفتی او دارد که در خلال فصل چهارم این مطالب که با وجود ظاهر غیرفلسفی دربردارندۀ عمیق‌ترین مباحث فلسفی است، بیان شده است. در فصل پنجم افعال خاص منتسب به انسان و ماهیت و حقیقت آنها تبیین گردیده است. توانایی‌های خاص انسانی اعم از اندیشه، صنعت و حرفه، کرامت و معجزه، حکمت نظری و عملی در این فصل ارائه شده است. رابطۀ نفس با روح بخاری و بدن در فصل ششم و رابطۀ نفس ناطقۀ انسان با خدا و دیگر نفوس در فصول بعد بررسی شده است. در نهایت بقای نفس ناطقه و کیفیت آن و مراتب نفوس در بقا در فصل نهم مطرح شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل 1: مبانی ابن سینا در نگرش به انسان

فصل 2: نفس و انواع آن

فصل 3: نفس انسان و بررسی قوای آن

فصل 4: قوای اختصاصی نفس انسانی

فصل 5: افعال منتسب به انسان

فصل 6: ارتباط نفس و بدن

فصل 7: ارتباط نفس با خداوند تعالی

فصل 8: رابطۀ نفوس انسانی با یکدیگر

فصل 9: مراتب نفس و بقای آن

کتاب‌نامه

نمایه