معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

روزنامه‌ها و مجلات قدیمی اطلاعات ارزشمندی دربارۀ وقایع و رویدادهای تاریخی، فرهنگی، هنری و اجتماعی در دوره‌های گذشته در اختیار محققین و پژوهشگران قرار می‌دهند. از همین‌رو مطبوعات نیز مانند کتب و اسناد از جمله منابع مهم و معتبر در تحقیق محسوب شده و از نظر دستیابی به نکات تازه‌یاب، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند.

با توجه به محدود بودن اسناد دربارۀ چهره‌‏های مشهور ادبیات معاصر، بررسی روزنامه‌‏ها و مجلات قدیمی در روشن کردن زوایای پنهان زندگی و آثار آنان، اهمیت فراوانی یافته است. این کتاب جستجویی است گسترده در روزنامه‌‏ها و مجلات دورۀ قاجار تا عصر حاضر که در آن، اخبار و مطالب مربوط به پنج تن از مشاهیر ادب معاصر گردآوری شده است.

با توجه به اینکه اخبار فراهم آمده، اطلاعات و آگاهی‌های ارزشمند و نکات جدید و بعضاً منتشرنشده‌ای را دربارۀ زندگی، اشعار، آثار و افکار مشاهیر ادب معاصر در اختیار قرار می‌دهد، این کتاب به عنوان منبع تحقیقی مستند و معتبر، موجب شناختِ بیشتر علاقه‌‌مندان و محققان دربارۀ زندگی و آثار شخصیت‌‏های مشهور ادبیات معاصر شده و گامی برای پژوهش‌‏های بعدی درباره آنان محسوب می‌‌شود. دفتر اول این مجموعه به میرزادۀ عشقی، ایرج میرزا، اشرف‌‏الدین حسینی، فرخی یزدی و حیدرعلی کمالی اختصاص دارد.

در بررسی روزنامه‌ها و مجلات سعی بر این بوده تا اخباری انتخاب و نقل گردد که دربردارندۀ مطالب نو و قابل توجه در پژوهش بوده و بر آگاهی و شناخت مخاطبان دربارۀ شخصیت موردنظر بیفزاید. از همین‌رو از آوردن مقالات و نوشته‌هایی که تکرار گفته‌های پیشین و فاقد مطالب جدید بوده، خودداری شده است. نگارنده برای هر خبر، شماره و عنوانی قرار داده تا ارجاع به آن راحت‌تر باشد و بار معنایی آن را سریع‌تر به مخاطبان منتقل شود.

برخی از ویژگی‌های مهم اخبار و مدارک این کتاب که دربردارندۀ آگاهی‌ها و نکات ارزشمندی دربارۀ پنج تن از چهره‌های مشهور ادب معاصر است، به این شرح است:

* میرزادۀ عشقی:

ـ انتشار کامل غزل «عشق وطن» که پیش از این تنها دو بیت آخر آن در دیوان عشقی چاپ مشیرسلیمی منتشر شده بود.

ـ انتشار سه بیت منتشرنشده از غزل «وطن» که در دیوان عشقی چاپ مشیرسلیمی نیامده است.

ـ مقالۀ منتشرنشده‌ای از میرزادۀ عشقی با عنوان «نهضت الفبا» که طی دو شماره در روزنامۀ «شفق سرخ» به چاپ رسیده و در دیوان چاپ مشیرسلیمی نیامده است.

ـ درویش‌خان موسیقی‌دان مشهور عصر قاجار، ساخت موسیقی اپرت «بچۀ گدا» اثر میرزادۀ عشقی را بر عهده داشته است.

* ایرج میرزا:

ـ بر خلاف نظر برخی از مؤلفین معاصر که معتقدند ایرج میرزا به شاهزادگی خود وابستگی و دلبستگی نداشته است، عضویت او در «انجمن وداد و اتحاد ایل قاجار» خلاف این موضوع را اثبات می‌کند.

ـ مقالۀ میم. سپاسی (میرزا محمودخان سپاسی» که در هواداری از عارف و ذم عارف‌نامه در روزنامۀ شفق سرخ منتشر شده و برای اولین بار منتشر می‌شود، در بررسی و تحقیق دربارۀ اختلاف عارف قزوینی و ایرج میرزا از اهمیت فراوانی قائل است.

ـ ایرج میرزا اولین شخصیت برجستۀ ادبی است که مجلس ترحیم او با اجرای موسیقی همراه بوده است.

* اشرف‌الدین حسینی (نسیم شمال):

ـ اشرف‌الدین از پیشگامان و بنیان‌گذاران ادبیات کودک در ایران بوده و آثار او به عنوان کتاب درسی در مدارس و مکتب‌خانه‌های آن زمان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

ـ وی در بسیاری از برهه‌های زندگی خود با فقر، بیماری و بداحوالی دست به گریبان بوده است.

ـ گردآوری مطالبی دربارۀ اظهار تأسف از بستری شدن او در دارالمجانین و شرح ملاقات‌های برخی از مدیران جراید با وی در آنجا نشانگر این است که وی طی سال‌های 1300 تا 1303 به تناوب در دارالمجانین به سر برده و حتی بیماری او تا سال 1305 نیز ادامه داشته است.

ـ انتشار چند شعر منتشرنشده از نسیم شمال که در کلیات چاپ حسین نمینی نیامده است.

* فرخی یزدی:

ـ انتشار بیت منتشرنشده‌ای از قصیدۀ دالیه بر ضد وثوق‌الدوله و قرارداد 1919 که در دیوان فرخی چاپ حسین مکی و حسین مسرت نیامده است.

ـ انتشار قطعۀ منتشرنشده‌ای که در دیوان پیش‌گفته نیامده است.

ـ برگزاری مجلس ختم فرخی مدت کوتاهی پس از خروج رضاشاه از کشور توسط برادر بزرگ فرخی و شرح این مجلس از زبان عبدالحسین آیتی روزنامه‌نگار همشهری فرخی که حاوی نکات بدیعی برای پژوهشگران می‌تواند باشد.

* حیدرعلی کمالی

حیدرعلی کمالی از جمله شعرای مشهور عصر مشروطیت است که همچون ملک‌الشعرای بهار و فرخی یزدی به نمایندگی مجلس رسید. مطالب مندرج در بخش مربوط به او در این کتاب، در شناساندن این شاعر و ادیب مشروطه نقش مهمی دارد؛ به‌ویژه مطلب طنزآمیزی دربارۀ وکالت او به قلم یحیی ریحان و همچنین مطلب مهمی که به قلم ابوالحسن احتشامی در زمان حیات او در مجلۀ اطلاعات ماهانه به چاپ رسیده است.

کمالی از پیشگامان صائب‌شناسی در ایران و جزء اولین کسانی است که برای احیای نام و آثار این شاعر بزرگ سبک هندی تلاش‌های مهمی انجام داده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

میرزادۀ عشقی

ایرج میرزا

اشرف‌الدین حسینی

فرخی یزدی

حیدرعلی کمالی

نمایه