معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

آموزش و پرورش به معنی رشد طبیعی، تدریجی و هماهنگی استعدادهای یک فرد است. در واقع اگر آن را اجتماعی شدن شخص بدانیم، می‌توان تاریخ آموزش و پرورش را بررسی و چگونگی اجتماعی کردن انسان‌ها از لحاظ تاریخی را تعریف کرد که در تحرک مردم در تاریخ، نقشی اساسی داشته است. بررسی تاریخ آموزش و پرورش ایران به طور عام و آموزش و پرورش اقلیت‌ها به طور خاص، از ضروریات اجتناب‌‌ناپذیر برای شناخت میراث فرهنگی و اجتماعی ایران است. با مطالعۀ آثار مربوط به تاریخ اقلیت‌ها و آثار مربوط به تاریخ آموزش و پرورش نکات زیادی به دست می‌آید که در حقیقت به جایگاه مدارس اقلیت‌ها در نظام آموزش و پرورش ایراتتن توجهی جدی به عمل نیامده است.

در صورتی که اهداف، ساختار آموزشی، چگونگی فعالیت و کارکرد آنها، چالش‌ها و موانع پیش روی آنان اهمیت بسیار بالایی برای درک تاریخ آموزش در ایران دارد. بنابراین با بررسی تاریخ آموزش در میان اقلیت‌های ایران، می‌توان کم و کیف کوشش‌های آنها و تأثیر مدارس بر تحولات اجتماعی و فرهنگی جوامع اقلیت دینی را به‌خوبی دریافت. نگارنده در این کتاب بر آن است تا به بررسی روند شکل‌گیری، تحولات، اهداف و آرمان‌های حاکم بر این مدارس بپردازد و حوزۀ فعالیت هر کدام از آنها را به طور جداگانه بررسی کند. با بررسی میزان تأثیرگذاری آنان می‌توان به مقایسه و ارزیابی دقیق‌تر کارکردهای این مدارس دست یافت. این کتاب ضمن استفاده از دستاوردهای پژوهش‌های پیشین می‌کوشد با اتکا به اسناد و مدارک آرشیوی همۀ ابعاد و زوایای ناشناختۀ این موضوع را مطالعه و بررسی نماید.

تاریخ ایران همواره شاهد حضور گروه‌های مختلف در کنار اکثریت مسلمان بوده است. برجسته‌ترین آنها زرتشتی‌ها، ارمنیان و یهودی‌ها بودند. این گروه‌ها در جامعۀ اسلامی که همواره دین یکی از عناصر مهم سیاست و اجتماع بوده است، در اقلیت بودند. همچنین در تاریخ ایران اسلامی، تحولات زیادی را پشت سر گذاشته‌اند. با برقراری نظام مشروطه، تمام افراد جامعه ـ صرف‌نظر از مذهب ـ در برابر قانون اساسی برابر شمرده شدند. این آغازی برای تحول زندگی اقلیت‌ها در ایران بود. با وجود اینکه اقلیت‌های ایرانی جمعیت کمی داشتند، اما به عنوان شهروندان ایرانی در نظر گرفته می‌شدند و نقش مهمی را در تحولات فرهنگی و آموزشی ایفا کردند. در این دوره، آموزش سنتی پاسخگوی جامعه نبود؛ بنابراین بسیاری از گروه‌های دینی و ملی به فراگیری آموزش نوین توجه نمودند. برهۀ زمانی مشروطه تا پایان حکومت پهلوی اول، از این‌رو برای این موضوع انتخاب شده که دورۀ حساسی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. در این دوران، ایران به‌تدریح از سنت فاصله گرفت و به مدرنیته نزدیک شد.

سیستم آموزشی پهلوی او، به آموزش نوین بسیار توجه داشت و گفتمان ملی‌گرایی در این زمان با سیاست‌های آموزشی پیوند خورد که این امر آموزش اقلیت‌ها را تحت تأثیر قرار داد. این کتاب بر آن است تا به بررسی آموزش و پرورش ارمنیان، زرتشتیان و یهودیان بپردازد. در بخش اول دربارۀ مدارس ارمنیان، بخش دوم دربارۀ مدارس زرتشتیان و بخش سوم، مدارس یهودیان بحث و بررسی شده‌اند. در هر کدام از این بخش‌ها، فصل‌هایی چون تاریخچۀ تغییرات آموزشی و شکل‌گیری مدارس، نیروی انسانی، وضعیت اقتصادی، شیوۀ ادارۀ مدارس، گفتمان ملی‌گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس اقلیت‌ها، وضعیت آموزشی و تأثیر مدارس بر زندگی اجتماعی اقلیت‌ها در نظر گرفته شده‌ است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش اول: مدارس ارمنیان

فصل اول: تاریخچۀ تغییرات آموزشی و شکل‌گیری مدارس

فصل دوم: نیروی انسانی

فصل سوم: وضعیت اقتصادی

فصل چهارم: شیوۀ ادارۀ مدارس ارمنیان

فصل پنجم: گفتمان ملی‌گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس ارمنیان

فصل ششم: وضعیت آموزشی

فصل هفتم: تأثیر مدارس بر زندگی اجتماعی ارمنیان ایران

بخش دوم: مدارس زرتشتیان

فصل اول: تاریخچۀ تغییرات آموزشی و شکل‌گیری مدارس

فصل دوم: نیروی انسانی

فصل سوم: وضعیت اقتصادی

فصل چهارم: شیوۀ ادارۀ مدارس زرتشتیان

فصل پنجم: گفتمان ملی‌گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس زرتشیان

فصل ششم: وضعیت آموزشی

فصل هفتم: پیشرفت مدارس زرتشتی و تأثیر آنها در زندگی اجتماعی زرتشتیان

بخش سوم: مدارس یهودیان

فصل اول: تاریخچۀ تغییرات آموزشی و شکل‌گیری مدارس

فصل دوم: نیروی انسانی

فصل سوم: وضعیت اقتصادی

فصل چهارم: شیوۀ ادارۀ مدارس آلیانس

فصل پنجم: گفتمان ملی‌گرایی پهلوی اول و تأثیر آن بر مدارس یهودیان

فصل ششم: وضعیت آموزشی

فصل هفتم: تأثیر مدارس بر زندگی اجتماعی یهودیان ایران

پیوست:

تصاویر

کتاب‌شناسی