معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

یادداشت‌نویسی و خاطرات به طور مشخص برای دوران مدرن هستند یا لااقل تدقیق احوال آدم‌های مدرن است؛ مواجهۀ مدام و مدید آدمی یکه با مرگ و ملال و فراموشی است و نوحه بر سیاهی فنای محتوم. وجه مشترک این نوشته‌ها این است که اساساً فرم یا ژانر مشخصی ندارند، حتی وقتی با احتمال چاپ یا واسپردن به وصی تحریر شده باشند، قواعد ابدی ندارند، یعنی قالب و حدی ندارد: گاهی غیرشخصی و تأملاتی‌اند، گاهی رمزی و موجز؛ گاه شبیه برشی از داستانی، گاهی شاعرانه می‌شوند از سر بی‌حوصلگی، گاهی هم ترس و حزم یا شرم. یادداشت‌های نویسنده‌ای را شاعرانه می‌کند؛ گاه گزیدگی غلبه دارد، یعنی تمایل به نگفتن و گاهی هم گشودن قبض روحی رنجور شکل یادداشت می‌شود. حتی می‌شود یادداشت‌های آدمی یکدست نباشد، روزی طعنه‌زن و ملامت‌گر باشد، روزی دیگر خودستایانه، گاهی افسوس بر زندگی رفته، گاهی شرح خوشی‌ها و روزهای در راه. این سیالیت فرم یا به واقع بی‌شکلی، تصریف آزادی روح است؛ پهنۀ سفید و گشودۀ کاغذ میدانی می شود وسیع تا قواعد و حجاب و حائل‌های ازپیشی یا قراردادی روح محو شوند و جان بگیر این خواست مدرن «نقش زدن خویشتن» یا «تقریر صریح نفس»؛ میراث تلخ سنت آگوستین و مونتنی و روسو.

خاطره‌نویسی هم با مرگ عجین است. به همین دلیل بعضی این و تمام ادبیات خاطره‌نویسی را نوشته‌های مرگ‌اندیش (که عمدتاً سمت‌گیری‌شان به سوی مرگ است) می‌دانند. نیچه می‌گوید (سال‌ها پیش گفته اما همچنان زمانش به حال است) نویسندۀ زندگی‌نامۀ خودنوشت (اتوبیوگرافی) قلم در دست شرح احوالش را می‌نویسند، در حالی که یک پایش در گور است (نه بر لبۀ گور، در خود آن)، می‌داند دارد به سوی مرگ می‌رود. پایان چندان دور نیست. مشغول ساختن بنای یادبود است. عکس و خاطره‌نویس با مرگ عجین و بسیاری اوقات هر دو به طرزی غریب به هم وابسته می‌شوند.

در بخشی از مقدمۀ احمد اخوت بر این کتاب آمده است: «عنوان این کتاب می‌توانست مقبره یا بنای یادبودِ (یا به قول استاد دهخدا گورگاهِ) سربازِ گمنام باشد: کسی که در جنگ کشته می‌شود اما جسدش باقی نمی‌ماند و اثری از او در دست نیست. برایش صورتِ قبر یا مقبره‌ای می‌سازند، اما خالی از جسد و پر از یادِ سربازِ وطن… در افسانه‌ها و اسطوره‌ها آمده است که روحِ سرباز گمنام تا زمانی که گور ندارد سرگردان می‌ماند. برای رسیدن به آرامش باید برایش مقبره‌ای بر پا کنند. قرار که گرفت دوباره زنده می‌شود و در یادها و خاطره‌ها به زندگی‌اش ادامه می‌دهد».

این کتاب ترکیبی است از مبانی نظری و بریده‌هایی از خاطرات و یادداشت‌های روزانه به ترجمه و تألیف احمد اخوت؛ منشوری از لحظات و یادها و خاطرات و تأملات نویسندگانی مثل رولان بارت، فرانتس کافکا، گرترود استاین، آنا آخماتووا، ری بردبری، سوزان سانتاگ، سیلویا بیچ و دیگران؛ تابلوهایی از عکس‌ها و کتاب‌ها و خاطراتِ روزهای رفته و یادهای مانده و نقش‌هایی از یاد کسانی مثل همینگوی، هدایت، مودیلیانی، جویس، محمد حقوقی، کارلسون مک‌کالرز و ..... .

اخوت در تألیف و ترجمۀ مطالب این کتاب صرفاً مقالاتی را از سر اتفاق انتخاب نکرده است، بلکه کوشیده تا هر مقاله نمونۀ یکی از انواع خاطره‌نویسی باشد؛ به همین دلیل هم «گذری بر ادبیات خاطره‌نویسی» را برای عنوان فرعی کتاب برگزیده است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مجموعه

بنای یادبود سرباز گمنام

* مبانی نظری

یادهای ما

ژرف‌نگری/ رولان بارت

آن یادداشت‌های کوچک (مقدمه)

بریدۀ مکالمات/ فرانتس کافکا

خاطره و غم غربت

بازخوانی خاطرات زمان جنگ/ سوزان رابین سلیمان

خاطرات زندانیان

* خاطره سخن بگو

تصویری از فرانسۀ اشغالی/ گرترود استاین

قتل در آشپزخانه/ آلیس بی. تکلاس

قصیدۀ کافۀ غم

دفترچۀ تلفن

آمادئو مودیلیانی/ آنا آخماتووا

* خاطرات کتابی

خاطرات کتابی

خاطرات کتابی/ ری بردبری

راستۀ کنسروسازان

دو خاطره/ مونا اندرسون

یک نامه

شکسپیر و شرکای سیلویا بیچ

آغاز و پایان

* یادداشت‌نویسی

دربارۀ یادداشت‌نویسی/ چون دیدیون

دربارۀ یادداشت‌نویسی/ سارا جرارد

امروز هم گذشت/ تقویم‌نویسی

خواندن میان سطرها/ بابی ان میسون

کتابچۀ نویسنده

* عکس و خاطره

یکی، هیچ‌کس، صدهزار/ لوئیجی پیراندلو/ بهمن فرزانه

رولان بارت/ رولان بارت

عکس و مرگ/ کریستیان متز

عکس و غم غربت/ سوزان سانتاگ

هرکول پوآرو/ آگاتا کریستی

* بررسی کتاب

جشن بیکران

صفحۀ گیتار هاوایی