معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتاب دربرگیرندۀ گزیده‌ای از مقاله‌های گوناگون و متنوع در پهنه‌های نقد ادبی و نقد کنش‌های فرهنگی است.

داستان، دریچه‌ای آینه‌وار است که از طریق آن، انسان به خود می‌نگرد تا خویشتن خویش را بازیابد، در عین حال که دریچه می‌تواند گشاده شود تا آن‌سوتر نیز دیدنی شود. در این حالت، داستان حکم فانوسی را دارد که از پس دریچۀ گشوده، تیرگی را پس می‌زند. بخش نخست به ادبیات داستانی مربوط می‌شود که حاوی نه نوشتار است و به جز یک نوشتار، همگی در پیوند با ادبیات داستانی ایران است. این بخش مسائلی همچون نگاهی تئوریک به داستان کوتاه و آسیب‌شناسی ادبیات داستانی ایران تا نقد و بررسی چند رمان و داستان کوتاه را دربر می‌گیرد. اولین نوشتار این بخش درآمدی کوتاه بر داستان کوتاه است. دومین نوشتار این بخش نگاهی گذرا به آسیب‌شناسی ادبیات داستانی ایران است. در سومین نوشتار نویسنده کوشیده تا پاره‌از از گسترۀ گونه‌گون رمان «کلیدر» را به صورت تکه‌نگاری‌ها و یادداشت‌های پراکنده بیان کند. نقد مجموعه داستان «پنج گنج» از هوشنگ گلشیری در نوشتار چهارم بخش اول آورده شده است. نویسنده باور دارد منیرو روانی‌پور رمان «اهل غرق» را تحت تأثیر «صد سال تنهایی» مارکز نوشته است. نوشتار پنجم بخش اول به بررسی این موضوع اختصاص یافته است. در نوشتار ششم دربارۀ واقع‌گرایی یا آرمان‌گرایی در داستان «جبه‌خانۀ» گلشیری مطالبی آورده شده است. بررسی کتاب «هدایت، بوف کور و ناسیونالیسم» از ماشاءالله آجودانی در نوشتار هفتم این بخش آمده است. درون‌مایۀ رمان «رؤیای تبت» از فریبا وفی حول محور عشق می‌چرخد؛ اما ماجرا تنها به یک رابطۀ عاشقانه پیوند نمی‌یابد، بلکه چند ماجرای مستقل عاشقانه به موازات هم پیش می‌روند و اینجا و آنجا درهم تنیده می‌شوند. نگاهی به این داستان در نوشتار هفتم بخش اول آمده است. در نوشتار پایانی این بخش نویسنده توضیحی دربارۀ قربانی بودن گرگور در «مسخ» کافکا ارائه کرده است.

بخش دوم عمدتاً مربوط می‌شود به فرهنگ و ادب فارسی یا ایرانی که در آن در کنار طرح فشردۀ برخی مسائل تئوریک نقد ادبی، به نقد و تحلیل چندسویه و گوناگون از چگونگی رویکرد فرهنگی و معضل اندیشگی در گذشته و اکنون تاریخی پرداخته شده است. برای انسان خودآگاه مجهز به اندیشۀ علمی، پذیرش نارسایی‌ها، ضعف‌ها، ناآگاهی‌ها در همۀ پهنه‌ها نه‌تنها ضعف نیست، بلکه نشان‌دهندۀ بلوغ روشنفکری است که در سوی روشنگری، رشد و تحول اندیشه و دگراندیشی گام برمی‌دارد. در همین راستا نویسنده کوشیده تا با برخورد سرراست و بی‌تعارف با نگاهی علمی و دلالتی، مسائل (چه ادبی و چه فرهنگی) را در حد امکان، نه در سطح که در ژرفای آن بررسی کند. نویسنده در این بخش و طی نه نوشتار به مسائلی از قبیل ادبیات و سیاست، ادبیات مهاجر و تحلیل و وارسی وضعیت رویکرد فرهنگی و معضلات اندیشۀ ایرانی از زرتشت و کوروش تا مولوی و .... پرداخته است.

فهرست مطالب کتاب:

بخش نخست: نقد داستان

درآمدی بر داستان کوتاه

نگاهی گذرا به آسیب‌شناسی ادبیات داستانی ایران

قهرمان تنهاست

حدیث ملال و سرگشتگی

وقتی مارکز بد فهمیده می‌شود

واقع‌گرایی در داستان یا آرمان‌گرایی؟

ناسیونالیسم یا شوونیسم هدایت؟

عشق از چند سو

توضیحی دربارۀ قربانی بودن گرگور در مسخ کافکا

بخش دوم: گوناگون در پهنۀ فرهنگ و ادب

روان‌شناسی «یونگ» و نقد ادبی

ادبیات و سیاست

گوهر امید

درخت معجزه نیستم

صراحت بیان گلشیری در فرهنگ پنهانکار

تخصص، زبان و پهنۀ همگانی

خودیابی در ادبیات مهاجرت

رؤیاهای ایرانی

نیروی عادت