قدرت سکوت؛ کارکرد سکوت در نمایش
خلاصه
رویکرد پژوهشی این کتاب، توجه به سکوت در دنیای ادبیات نمایشی است؛ اما در گسترۀ وسیعتر پژوهشهای مکتوب، با اشارهای گذرا به زمینههای روانشناسی، موسیقی، سیاست و ادبیات، به چگونگی حضور سکوت در عرصۀ ادبیات نمایشی پرداخته میشود.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
سکوت در ادبیات، اعم از نمایشی یا داستانی به چه معناست؟ سکوت (در برابر صدا یا کلام) به نظر میرسد که خاص خود نمایش ـ فیلم و تئاتر است. در فیلم و نمایش، وقتی که صدایی شنیده نمیشود (اعم از گفتار انسانی، افکت صوتی یا موسیقی)، آن لحظهها سکوت توصیف میشوند. در سینما، فیلمسازان شاخصی که به سکوت (حتی سکوت محض یا صدای خیلی مبهمی که از دور بر زمینۀ تصویر) اهمیت فراوان دادهاند و از آن به عنوان یک عنصر زیباییشناسانۀ سینمایی ارزش دادهاند، بیش از همه سه نام به یاد میآیند: روبر برسون، میکل آنجلو آنتونیونی و آندری تارکوفسکی. وقتی بحث سکوت در آثار اینان به میان میآید، فقط معنایش این نیست که آدمها در فیلمهایشان اغلب ساکت هستند و بهندرت با هم حرف میزنند، بلکه سکوت به معنای عام است؛ همه چیز ساکت، حتی محیط و طبیعت.
اما ادبیات (نمایشی و داستانی) با کلام و زبان سروکار دارد و کاربرد سکوت در آن هم از طریق کلام توصیف میشود. «سکوت» در یک اثر ادبی هم یا اشاره به سکوت شخصیتهای داستان در مقطعی از روایت و در یک پینگپنگ کلامی یا توصیف سکوت حاکم بر صحنه و محیط است.
رویکرد پژوهشی این کتاب، توجه به سکوت در دنیای ادبیات نمایشی است؛ اما در گسترۀ وسیعتر پژوهشهای مکتوب، با اشارهای گذرا به زمینههای روانشناسی، موسیقی، سیاست و ادبیات، به چگونگی حضور سکوت در عرصۀ ادبیات نمایشی پرداخته میشود؛ هرچند در نگاهی واقعبینانه، باید در نظر داشت که در قلمرو هنر (ادب و اندیشه، نقش و خیال) و در نگاهی عرفانی، هر گونه خلقت و آفرینش از دل سکوت بیرون میآید.
رویکرد این پژوهش، توجه به سکوت در زمینۀ ادبیات نمایشی و پاسخدادن به این پرسشهاست: سکوت چگونه میتواند شکلی از زبان گفتگوی نمایشنامه باشد و جایگزین گفتار شود؟ جایگاه نشانهشناسی سکوت در نمایشنامه چیست؟ سکوت چگونه میتواند کنش ارتباطی نمایشنامه باشد؟ از سکوت چگونه میتوان به عنوان تمهید، شگرد و تکنیک نمایشنامهنویسی استفاده کرد؟
نویسنده با گذر از زبان گفتاری و نوشتاری، به «خط» رسیده که منجر به مکتوب نمودن تجربیات و آگاهیهای انسان شد و ابعاد تازهای به انتقال و نشر اندیشه بخشید. در ادامه به «دیالوگ» رسیده که با عناصر اصلیاش از جمله: زمان، مکان، وقایع و اشیاء، برآیند زبان نوشتاری بشر در شکل ادبی و در چارچوب نمایش شد. از آنجا که دیالوگ از زبان فرد بیان میشود، به «شخصیت» پرداخته شده که عوامل مهمی چون: وراثت، محیط، هنجارهای اجتماعی، ارزشها و باورها در شکلگیری آن تأثیرگذارند.
در فصل اصلی این کتاب به یکی از وسائل ارتباط غیرکلامی با عنوان «سکوت» پرداخته شده که وسیلۀ ارتباطی نشانگان دیداری و مفهومی است. در این بخش از کتاب تلاش شده با مطالعه در مفهوم سکوت، کارکرد و کاربرد آن در یک اثر مکتوب نمایشی نشان داده شود.
در راستای نزدیک شدن به مقولۀ نمایشنامهنویسی، جایگاه شخصیت و دیالوگ با جزئیات بیشتری مورد توجه قرار گرفته و به کلیات سکوت در جامعۀ انسانی پرداخته شده و انواع سکوت و کارکردها و کاربردهای آن در نمایش مشخص شده است. در فصل پایانی با مشخص کردن کارکردها و کاربردهای عملی سکوت در چند نمایشنامه، نویسنده کوشیده این کاربردها را عملاً در زمینۀ ادبیات نمایشی نشان دهد.
فهرست مطالب کتاب:
سکوت و ناگفتهها
پیشگفتار
سکوت در جامعۀ انسانی
ارتباطات انسانی و نشانهشناسی
زبان و خط
دیالوگ
شخصیت
سکوت در ادبیات نمایشی
کارکرد سکوت در نمایشنامه
سکوت به مثابۀ مقاومت و مبارزه در فیلمنامه
سکوت به مثابۀ اعتراض در نمایش
سکوت همانند آرامش قبل از توفان
تأثیرات سکوت درونی در نمایشنامه
منابع و مآخذ
پربازدید ها بیشتر ...
پابرهنه در برادوی: زندگی و آثار نیل سایمون
مجید مصطفوینیل سایمون (1927 ـ 2018) یکی از پرکارترین، موفقترین و محبوبترین نمایشنامهنویسان جهان و یکی از بهت
زبان ملت، هستی ملت
امامعلی رحمانزبان تاجیکستان با استقلال وطن پیوند ناگسستنی دارد؛ یعنی وقتی که وطن آزاد و مستقل بوده است، زبان هم ش
منابع مشابه بیشتر ...
شصت و سه: یادماندههای استاد حسین تهرانی
به کوشش محمود رفیعیاننام حسین تهرانی (1290 ـ 1352) هنوز با واژۀ تمبک مترادف است. زمانی که تهرانی حیات داشت، همینطور بود
دلگویه های پیرمرد: بررسی و تحلیل ستون طنز نشریۀ «باباشمل»، اندیشۀ سیاسی و مشی روزنامهنگاری رضا گنجهای مدیر و بنیانگذار نشریۀ «باباشمل»
محمد کشاورزمهندس رضا گنجهای از جمله طنزپردازانی است که با وجود دوران کوتاه فعالیت مطبوعاتیاش، تأثیری انکارناپ
نظری یافت نشد.