معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در طول بیش از دو دهۀ گذشته، موضوع روایت به دو طریق شتاب گرفته است؛ به طور عمومی و به عنوان زمینه‌ای در ادبیات پژوهشی آموزش و به طور خاص و اخیراً به عنوان یک روش‌شناسی تحقیقی نوظهور با ظرفیت استفاده در طیف گسترده‌ای از رشته‌ها. روایت‌پژوهی در داستان تجارب انسان قرار گرفته است. روایت‌پژوهی چارچوبی غنی در اختیار پژوهشگر قرار می‌دهد تا به وسیلۀ آن، کاوش در راه و رسم تجربۀ انسان از جهانی بپردازند که در قالب داستان‌های بشر مصور شده است.

در این کتاب کوشش شده یکی از رهیافت‌های پژوهشی با استفاده از داستان‌های تجارب انسان در پژوهش‌های تعلیم و تعلم به طور خلاصه بیان شود. تجربۀ نویسندگان از این رهیافت، خالی از جذابیت و پرسش‌گری نیست و دیدگاه‌های مدیریت‌پذیر و کل‌نگرانه‌ای نسبت به پیچیدگی‌های انسان ارائه می‌کند که به نظر از ماهیت کاوشگرانۀ سایر سنت‌های پژوهشی گریخته‌اند. این کتاب به کسانی که ممکن است در پژوهش‌های خود استفاده از روایات و داستان‌های تجارب انسان را مدنظر قرار دهند، کمک می‌کند. استفاده از داستان در پژوهش به سبب ماهیت آن به این معناست که پژوهشگر به کندوکاو در ماهیت انسان‌محور یادگیری و موضوعات وابسته به پیچیدگی انسان به نحوی کل‌گرایانه و فراتر از تقسیمات سنتی تمایل دارد. با در نظر گرفتن این امر، نه‌تنها به تلخیص برخی از فلسفه‌ها و شالوده‌های این موضوع پرداخته نشده، بلکه تجارب خود نویسندگان در استفاده از رهیافت رویدادهای کلیدی نیز به منظور یافتن راهی به درون حجم رو به گسترش داده‌های قابل جمع‌آوری دخیل شده است.

بر همین اساس این کتاب دیدگاهی از روایت را در اختیار آن دسته از افرادی قرار می‌دهد که به نوعی در دوره‌های روش تحقیق دخیل هستند و این کتاب بر آن است که ارزش و کاربرد استفاده از رهیافت رویدادهای کلیدی به روایت را به عنوان پژوهشی در طیف متنوعی از موقعیت‌های آموزش و یادگیری به تصویر بکشد و به همین سبب مشتمل فصل‌هایی در خصوص پیشینه، روش‌شناسی و مطالعات موردی مرتبط با به‌کارگیری روایت‌پژوهی به عنوان روش تحقیق است.

روایت برای پرداختن به پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های تجارب انسان و تعلیم و یادگیری بسیار مناسب است. فصل اول کتاب بیان می‌دارد که رهیافت پژوهشی روایت، با توانایی تمرکز بر رویدادهای کلیدی زندگی و هم‌زمان کاوش در دیدگاه‌های کل‌گرایانه، می‌تواند ظرفیت ارزشمندی را برای پژوهشگران در طیف گسترده‌ای از زمینه‌های یادگیری فراهم کند.

فصل دوم روایت را در موقعیت یک روش تحقیق قرار می‌دهد. مشکلات پژوهش‌های روایتی به صورت نقل داستان، مستلزم شخصیت‌هایی با داستان‌های شخصی و اجتماعی است. این روش به پژوهش در امر آموزش و یادگیری از طریق توانایی خود برای چارچوب بخشیدن به تجربۀ انسانی کمک می‌کند. این فصل شامل منابع زیادی از دهۀ 1980 و 1990 و تعداد کمی از فراتر از نیمۀ دهۀ 1990 است؛ با این وجود محبوبیت روایت‌پژوهی در حال افزایش است.

در فصل سوم به نظریه‌ها و فلسفه‌های زیربنایی روایت و در ادامه به بررسی خاستگاه‌های روایت‌پژوهی اعم از تحلیل‌های اولیۀ افسانه‌ها و فولکلور تا برنامه‌های تحقیقی معاصر در عصر پسامدرن مانند الگوهی ساختارگرایی ـ هرمنوتیک ـ تفسیرگرا ـ کیفی پرداخته شده که مستلزم روش‌های تحقیقی جامع‌تری هستند.

در سه فصل گذشته به این مسئله پرداخته شده که چرا روایت به عنوان یک روش تحقیق اهمیت دارد و همچنین خاستگاه‌ها و زیربناهای نظری داستان توصیف شد. در فصل چهارم داستان‌هایی از پژوهش یا تدریس واقعی ارائه شده که در آنها روایت به کار گرفته شده است. این داستان‌ها نمونه‌هایی از کاربردهای گستردۀ روایت را در زمینه‌هایی چون آموزش قانونی، آموزش پزشکی، عصب‌شناسی، آموزش بزرگسالان، آموزش ابتدایی، الهیات، تاریخ اجتماعی و آموزش دانشگاه نشان می‌دهند. در این فصل ابتدا به طرح شیوه و باقتی که داستان در استفاده شده پرداخته شده و سپس نمونه‌هایی از داستان‌ها ارائه شده‌اند.

فصل پنجم به بیان این مسئله می‌پردازد که روایت از طریق تأکید و ثبت رویدادهای کلیدی موجود در داستان‌های موجود در تجربیات قابل تحلیل است. روایت به شرح خلاصۀ مکان، زمان، شخصیت‌ها و رویدادها می‌پردازد که به محقق کمک می‌کند تا رویدادهای کلیدی را شناسایی کند. منابع داده‌ای که این شرح خلاصه را تأمین می‌کنند، شامل ارزیابی‌ها، مشاهدات، مستندات و مصاحبه‌هایی است که به ارتقاء زمان، مکان و توصیف رویدادهای کلیدی کمک می‌رساند.

روایت در این کتاب به عنوان یک روش پژوهشی خاص و جامع پنداشته شده که به تعریف دوبارۀ ابزارهایی برای مقایسه و ارزیابی پژوهش می‌پردازد. بنابراین تعریف روایی و پایایی که به طور عمده در پژوهش سنتی کاربرد دارد، مستلزم بازبینی و تعریف دوباره در پژوهش روایت است. فصل ششم کتاب به دنبال انجام این امر است. انتهای این فصل نیز به طرح کلی چارچوبی از معیارها پرداخته شده که این امر از طریق آن قابل انجام است.

ویژگی اصلی رهیاقتی که در این کتاب توصیف شده است، برجستگی و کارآیی آن در رهیافت داستان‌سرایانه در پژوهش انسان‌‌محور است. در فصل پایانی کتاب چارچوبی برای پژوهش روایت در اختیار خواننده قرار داده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

تقدیر و سپاس

درآمد

فصل 1: مقدمه

فصل 2: روایت در پژوهش

فصل 3: نظریه‌ها و فلسفه‌های زیربنایی روایت

فصل 4: نمونه‌های داستانی در روایت‌پژوهی

فصل 5: رهیافت رویدادهای کلیدی در روایت

فصل 6: بازاندیشی روایی و پایایی

فصل 7: چارچوبی برای پژوهش روایت