معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء مهم‌ترين اثر اديبانۀ [راغب اصفهانی، حسین بن محمد] ابوالقاسم حسين بن محمد بن المفضل راغب اصفهانى، كتابى است شبيه موسوعه‌اى ادبى كه در موضوعات مختلف و متنوعى كه شامل حيات فردى، اجتماعى، سياسى و ... انسان مى‌شود، تدوين گرديده است. این كتاب به زبان عربى و در سال 1419ق / 1999م نوشته شده است.

كتاب با مقدمۀ محقق آغاز و مطالب كه در دو جلد تنظيم شده، با اصطلاح «حدّ»، توسط مؤلف تبويب و فصل‌بندى شده است. این کتاب دائرة المعارفی است در 25 حد و هر حد شامل چند فصل و هر فصل شامل چند باب و نزدیک به نه هزار بیت شعر در آن آمده است و از چهار مجلد کتاب نیمی به نظم است و نیمی به نثر و نزدیک به دوهزار نفر نام‌شان در این کتاب وارد شده است. همچنین حدود سی هزار مطلب مستند و واقعی در این کتاب آمده است. تألیف چنین کتابی امکان ندارد جز اینکه مؤلف آن می‌بایستی به یک منبع بزرگ و کتابخانۀ عظیم از مآخذ و مدارک دست داشته باشد و چون راغب با صاحب بن عبّاد معاصر و در یک شهر زندگی می‌کردند، این احتمال وجود دارد که راغب برای تألیف کتابش از کتابخانۀ صاحب استفاده می‌کرده و القابی را هم که در ابتدای کتاب دربارۀ کسی که از او خواسته است این کتاب را تألیف کند، آورده بر صاحب تطبیق دارد.

25 حد این کتاب شامل مسائلى دربارۀ عقل، علم، جهل، سيادت، عدالت، اخلاق، عرفان و... مى‌شود. مطالبى دربارۀ خوردنى‌ها و نوشيدنى‌ها، پوشيدنى‌ها، حرفه‌ها و پيشه‌ها، عبادات و مسائل عقيدتى، مرگ و عبرت‌هاى زمانه و گه‌گاه نكاتى درباره افلاك و نجوم و ابرها نيز در آن گنجانده شده است؛ ازاين‌رو، كتاب بين آثارى كه به طرائف و حكايات پرداخته‌اند، يگانه است؛ چراكه مطالب و مباحث آن، فراگير و عميق بوده و حال و هواى فكر و انديشه بر آن حاكم است.

مؤلف ذيل هر «حدّ»، فصولى و ذيل هر فصل، عناوينى و ذيل هر عنوان، اقوالى را نقل كرده و به مناسبت، ابياتى پرمعنا از شعر شاعران آورده است. عناوينى كه در ذيل فصول آمده است، به‌خوبى بيانگر مطالبى است كه تحت آن عنوان قرار گرفته‌اند.

این کتاب ترجمۀ حد سوم این کتاب است. حد سوم در انصاف، ظلم، حلم، عفو، عقاب و عداوت مى‌باشد. نويسنده در تعريف و مدح عدل، به سخنى از انوشيروان اشاره كرده است بدين مضمون كه: «عدل، حصار و قلعه‌اى است كه هيچ آبى، آن را غرق نكرده، هيچ آتشى آن را نسوزانده و هيچ منجنيقى قادر به ويرانى آن نيست».

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

مما جاء فی الانصاف و الظلم

مما جاء فی مدح الحلم و کظم الغیظ

مما جاء فی ذم الحلم و مدح العقاب

مما جاء فی العدوات

مما جاء فی الحسد

مما جاء فی التواضع و الکبر

تعلیقات

استدراکات

فهرست آیات

فهرست احادیث

فهرست نیم‌بیت‌ها

فهرست ابیات

منابع