معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

بیش از شش دهه است که شعر شاملو در فضای ادبی و روشنفکری فارسی‌زبانان طرح و بررسی شده است. بر شعرهای او نقدهای مثبت و منفی فراوانی در مطبوعات، کتاب‌ها و شبکه‌های اجتماعی نوشته شده است و کار و کارنامۀ او موضوع ده‌ها مقاله، کتاب و رسالۀ دانشگاهی بوده است. کمتر وجهی از شعر و شخصیت شاملو باقی مانده که بررسی نشده باشد، اما همچنان برای دوست‌داران شاملو و شعر او، صحبت از شاملو جذابیت دارد. گاهی برخی از داوری‌های دربارۀ شاملو، آلوده به حب و بغض‌های سیاسی است و کمتر نقدی بوده که بدون پیش‌داوری‌های ایدئولوژیک و سیاسی بر شعر او نوشته شده باشد.

بهاءالدین خرمشاهی از ادیبان و منتقدانی است که هرچند از منظر سیاسی و فکری با شاملو زاویه دارد؛ اما شعر و پژوهش‌های ادبی شاملو را کوشیدن بدون حب و بغض‌های مرسوم در نقد ادبی بررسی کند و به تصریح خود شاملو، نقد خرمشاهی بر دفتر شعر «ابراهیم در آتش» بهترین نقدی است که بر شعر او نوشته شده است. خرمشاهی افزون بر نقد شعرهای شاملو، تصحیح یا روایت او از دیوان حافظ را نیز نقد کرده است.

هر چند خرمشاهی به شاملو نزدیک نبوده، اما داوری‌های او از کارنامۀ ادبی شاملو دقیق، مستند و خالی از نظریات شخصی اوست و در نقد شاملو، تفاوت‌ها و اختلاف نظرهای فکری و سیاسی خود با شاملو را دخیل نمی‌کند و به عبارت دیگر مرید شاملو نیست، اما به شعر او ارادت دارد و جایگاهی ممتاز برای شعر او قائل است.

این کتاب دربرگیرندۀ یک گفتگو با خرمشاهی دربارۀ شاملو و شعر او و همچنین خاطرات او از شاملو، چند شعر از خرمشاهی دربارۀ شاملو، نقد او بر اشعاری از شاملو و همچنین نقد او بر روایت شاملو از دیوان حافظ است.

بخش اول کتاب گفتگوی مفصلی است که خرمشاهی با مهدی مظفری ساوجی انجام داده است. در بخشی از این گفتگو خرمشاهی دربارۀ زبان و بیان شعر شاملو گفته است: «شعر شاملو یکی از نمونه‌های عالی شعری است که بیش از حد زبانش، بیان دارد و بیان چیزی است که نه جزء محتواست، نه جزء سبک، بلکه بینابین این دو قرار دارد و شاملو بیشترین بهره را از آن برده است». (ص 15)

دو بخش بعدی کتاب، دربرگیرندۀ نقدهایی است که خرمشاهی بر دو دفتر شاملو یعنی «ابراهیم در آتش» و «هوای تازه» نوشته استک هاولی در سال‌های پیش از انقلاب نوشته شده بود و «هوای تازه» مربوط به سال‌های جدیدتر است. بخش چهارم خاطراتی از شاملو است که خرمشاهی در آن دیدارهایش با شاملو را بیان کرده است. بخش دیگر تمجید و بزرگداشتی است که دربارۀ شاملو آمده و بخش آخر نیز نقد بر کتاب «حافظ شیراز» شاملوست. خرمشاهی این تصحیح را فاقد استانداردهای لازم برای تصحیح دیوان حافظ دانسته و معقتد است که کماکان باید شعر شاملو را خواند، اما حافظ را از روی تصحیح‌های علمی و معتبر همچون غنی ـ قزوینی خواند.

فهرست مطالب کتاب:

گفتار کوشش‌گر

1. گفتگو با بهاءالدین خرمشاهی (دربارۀ آثار احمد شاملو)/ مهدی مظفری ساوجی

2. نقدی بر دفتر شعر «ابراهیم در آتش»

3. دربارۀ شاملو و شعرش؛ هوای تازه در فضای کهنه

4. خاطراتی از شاملو؛ از کوچۀ کتاب تا کتاب کوچه

5. به یاد الف. بامداد؛ کجا چگونه دگر مثل شاملو داریم؟
6. نقدی بر حافظ شیراز (به روایت احمد شاملو)