معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

یکی از عواطف، احساسات و هیجانات بسیار مهم در ساحت نفسانی آدمی در مجموعۀ تاریخ هنر و ادبیات، «درد و رنج» است که در این میان برخی از شاعران به نسبت دیگر صاحبان این تجربه، توجه بیشتری بدان نشان داده‌اند و در مواردی هم که دو شاعر توجه یکسانی بدان کرده‌اند، باز هم با توجه به ساحت‌های سنخ روانی، سن، جنسیت، احوالات روحانی و دیگر علل و عوامل برسازنده شخصیت آدمی در نوع و کیفیت بیان این احساسات و عواطف، تفاوت و تمایز دارند که صدالبته، این تمایزها در چگونگی بیان افکار و اندیشه‌های هنری آنها تأثیری انکارناپذیر دارد.

با این توصیف یکی از مفاهیم و واژه‌های چالش‌برانگیز و در عین حال پربسامد در قاموس فلاسفه و علمای ادیان و مذاهب و تاریخ هنر و ادبیات «درد و رنج» می‌باشد که حاصل تعارض باورها و تصورات، با واقعیت‌های موجود است. این حقیقت به تعبیر علمای حوزۀ دین یکی از هفت مفهوم و مسئلۀ اصلی انسان در طول تاریخ بوده که از ازل تا ابد ـ البته به صور و گونه‌های مختلف ـ مبتلابه بشر بوده است و خواهد بود.

در میان مجموعۀ اندیشمندان یکه به موضوع درد و رنج و متعلقات آن رویکرد عمیق و ویژه‌ای نشان داده‌اند، طیف هنرمندان، ادیبان و شاعران هستند که به دلایل ذوقی و نوع نگاه خاص به هستی و ارتباط بیشتر و ژرف‌تر با عنصر عاطفه و احساس بیشترین نکات عاطفی و احساسی را در رویارویی با این مفهوم ابراز داشته‌اند. به جرئت می‌توان گفت بعد از متون مقدس و گفتار پیامبران که از حقیقت درد و رنج بشریت آگاهی داشته و تمام عمر خود را صرف تقلیل / زدودن مرارت‌های بشری کرده‌اند؛ طیف هنرمندان و شاعران در نوع و کیفیت تجربه، درک و نحوۀ بیان هنری این مهم دارای ارز وارج فراوانی هستند؛ به‌گونه‌ای که برخی از منتقدان ادبی، ادبیات را داروی خوش برای کاستن تمام آلام بشری معرفی کرده‌اند.

این کتاب در سطوح ماهیت‌شناسی درد و رنج (ایضاح مفهوم و تشخیص مصداق درد و رنج)، وجودشناسی (انواع، علل و موانع ایجاد درد و رنج)، غایت‌شناسی درد (غایت‌های ماوراء الطبیعی و روحانی، غایت‌های روان‌شناختی، هدف‌ها، فایده‌ها و نتایج) و اخلاق یا وظیفه‌شناسی درد و رنج (راه/ راه‌های رهایی از درد و رنج خود و دیگران و راه دفع و رفع تعارضات 1 و 2؛ و اخلاق دوری از درد و رنج) به بررسی مهم‌ترین و تأثیرگذارترین شاعران معاصر فارسی در سدۀ اخیر پرداخته است. با توجه دشواری انتخاب همۀ شاعرانی که به نوعی به موضوع درد و رنج پرداخته‌اند، شاعرانی همچون نیما یوشیج، سهراب سپهری، سلمان هراتی، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فریدون مشیری، منوچهر آتشی، قیصر امین پور، محمدرضا شفیعی کدکنی، پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد، سپیده کاشانی، طاهره صفارزاده و سیمین بهبهانی به دلایل شهرت و اهمیت و تأثیرگذاری بیشتر و نیز ماندگاری اشعار آنها در دوره‌های بعد گزینش شده‌اند.

بنابراین در فصل نخست کتاب به کلیات و مفاهیم و تعاریف درد و رنج پرداخته شده است. این فصل به دو بخش چیستی و ماهیت درد و رنج و معرفت‌شناسی آن در ادبیات معاصر تقسیم و فصل دوم که دربارۀ بررسی و تحلیل درد و رنج در شعر شاعران مرد است، به چهار بخش ماهیت‌شناسی، وجودشناسی، غایت‌شناسی و اخلاق / وظیفه‌شناسی درد و رنج طبقه‌بندی شده است. مباحث و عناوین فصل سوم نیز همانند فصل دوم است؛ با این تفاوت که نگره و نگاه شاعران زن مبنای بررسی و تحلیل بوده است. در فصل پایانی نیز دستاوردها و نتیجۀ بررسی‌ها به صورت مقایسه‌ای و تطبیقی تحلیل شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل نخست: کلیات، مفاهیم و تعاریف

فصل دوم: بررسی و تحلیل مفهوم درد و رنج در شعر شاعران برجستۀ معاصر (مرد) با تأکید بر اشعار

بخش نخست: ماهیت‌شناسی درد و رنج (دردسرودگی)

بخش دوم: وجودشناسی درد و رنج (دردبودگی)

بخش سوم: غایت‌شناسی درد و رنج (دردشدگی)

بخش چهارم: وظیفه‌شناسی یا اخلاق (شأن اخلاقی) درد و رنج (دردرهیافتگی)

فصل سوم: بررسی و تحلیل مفهوم درد و رنج در شعر شاعران برجستۀ معاصر (زن) با تأکید بر اشعار

بخش نخست: ماهیت‌شناسی درد و رنج (دردسرودگی)

بخش دوم: وجودشناسی درد و رنج (دردبودگی)

بخش سوم: غایت‌شناسی درد و رنج (دردشدگی)

بخش چهارم: وظیفه‌شناسی یا اخلاق (شأن اخلاقی) درد و رنج (دردرهیافتگی)

فصل چهارم: نگاه پایانی به شعر معاصر بر مبنای معرفت‌شناسی درد و رنج

حاصل سخن

منابع و مآخذ و نمایه‌ها