معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

اگرچه آثاری که هنرمندان بزرگ در طی سالیان زندگی حرفه‌ای و هنری خود آفریده‌اند و با خلق این آثار معرف خود بوده‌اند و جاودانه گشته‌اند، اما با تألیف و تدوین این قبیل کتب، امید بر آن است که پنجره‌ای گشوده شود برای کشف رمز و راز اندیشۀ والای بزرگ‌مردان عرصۀ هنر ایران با بررسی در زندگی، گفتار و آثار آنها.

بررسی در زندگی و اندیشۀ این فرهیختگان و گفتارهای گرانبهای آنها دربارۀ هنر، هنرمند، آواز، نوازندگی، دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی، وضعیت موسیقی ایران و چگونگی رسیدن به هنری متعالی و بسیاری از مسائل آموزشی و اخلاقی دیگر می‌تواند برای پویندگان علم و نر موسیقی راهگشا باشد. بنابراین این دفتر از مجموعۀ موسیقی‌دانان ایرانی، مروری است بر زندگی، اندیشه و آثار استاد همایون خرم؛ هنرمندی که با خیال نازکش دست به آفرینش آثاری زده است که هرگز از اذهان محو نخواهد شد و به عبارتی در تاریخ هنر موسیقی ایران جاودانه گشته است. هر قطعه از آثارش یک زیبایی از این جهان آفرینش را یادآور می‌شود. کسی که می‌تواند اینگونه و با هنر خود این همه زیبایی بیافریند، به ییقین او خود با چشم دل به این زیبایی رسیده است.

نهم تیرماه سال 1309 فرزند همایونی در شهر بوشهر پای به هستی نهاد. مادرش که اهل دانش و هنر بود و به موسیقی اصیل ایرانی علاقه‌ای وافر داشت (به ویژه به دستگاه همایون) نام او را همایون نهاد. پدر همایون نیز با وجود اینکه حرفه‌ای دیگر داشت، به موسیقی اصیل علاقمند بود. اما مادرش نه‌تنها علاقمند به هنر موسیقی بود، بلکه مشق تار می‌کرد و مدتی نیز نزد مرتضی خان نی‌داوود موسیقی‌دان و نوازندۀ برجستۀ تار نواختن تار و مقدمات موسیقی را فراگرفت. بنابراین خانه‌شان همیشه مترنم بود از نغمات دلنشین ایرانی که همایون نیز روزهای پرشور کودکی  را با عطر این نغمات، عشق به موسیقی را تجربه می‌کرد.

همایون از ده سالگی آموزش ردیف موسیقی و نوازندگی ویولن را نزد استاد ابوالحسن صبا آغار کرد که این آموزش تا سن پانزده سالگی ادامه پیدا کرد. اولین بار نوای ویولن او به صورت رسمی در یکی از شب‌های جمعه، تیرماه 1325 به عنوان تک‌‌نوازی ویولن نوجوان چهارده ساله از رادیو پخش شد.

او شکوفایی و موفقیت خود را در تحصیل و موسیقی، مرهون مادرش می‌داند. وی که اولین گام‌های مسیر هنری و تحصیلی‌اش را با حمایت‌های بی‌دریغ مادرش برداشته بود، از او به نیکویی یاد می‌کند: «...... من تربیت و موفقیت خود را مدیون مادرم هستم که همیشه مرا به سوی هنرهای هدایت کرده و پیوسته مشوق من در امر تحصیل دانش بوده است. چنان‌که همواره در دوران تحصیل از شاگردان ممتاز بوده‌ام ..... مادرم علاقۀ وافری به موسیقی داشت ..... برای اینکه ذوق مرا تحریک کند، هر روز با نوای موسیقی که از صفحات گرامافون شنیده می‌شد، ما را سرگرم می‌کرد».

او با مطالعۀ کتاب‌های مختلف موسیقی از جمله سرگذشت موسیقی ایران اثر روح‌الله خالقی و مجموعه آثار کلنل علی‌نقی وزیری، مبانی تئوری و عملی موسیقی و آهنگ‌سازی را بر دانسته‌های موسیقایی خود افزود و با ممارست فراوان، سبک و مهارت خاصی در نوازندگی ویولن پیدا کرد. خرم در سال 1333 به طور رسمی به عنوان نوازنده و آهنگ‌ساز به استخدام رادیو درآمد. او ابتدا کار خود را در ارکستر علی‌محمد خادم میثاق آغاز کرد و با ساخت آهنگ‌هایی برای این ارکستر به‌ویژه برای خانم مرضیه توانست اقبال عمومی مردم به آثار زیبایش را جلب کند.

خرم در کنار رهبری ارکستر و ساخت آهنگ بر روی بیش از هشتصد ترانه و تصنیف، آهنگ‌سازی و تنظیم موسیقی بیش از چهل فیلم سینمایی را نیز بر عهده داشته است. اولین آهنگ‌سازی او در سینما، برای فیلم «کمرشکن» به کارگردانی ابراهیم مولوی بود که در سال 1330 تولید گردید.

در این کتاب پس از مروری بر زندگی استاد خرم و نحوۀ تدریس موسیقی استاد صبا، فهرست آثار ایشان اعم از تک‌نوازی و هم‌نوازی، ترانه‌ها و تصنیف‌ها، گل‌های تازه، گل‌های رنگارنگ، یک شاخه گل و .... آورده شده است. در ادامه ابتدا مطالبی دربارۀ همایون خرم از زبان پرویز خطیبی، باقر رضایی، بیژن ترقی و محمد سریر آورده شده و سپس دربارۀ موسیقی ایران و مسائل پیرامون آن در گفتار وی مطالبی ایراد شده است. بخش بعدی کتاب دیگران در گفتار خرم است که در این بخش نوشتارهایی دربارۀ هوشنگ ابتهاج، ابوالحسن ورزی، پرویز یاحقی و فرامرز پایور گردآوری شده است. برگزیدۀ گفتگوهای همایون خرم و کلام ترانه‌های برگزیدۀ او دیگر بخش‌های این کتاب را شکل می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌درآمد

* زندگی

* اولین گام‌های هنری در گفتار همایون خرم

* استاد ابوالحسن صبا و روش تدریس او

* معرفت موسیقی ایرانی در محضر استاد صبا

* نحوۀ ورود به رادیو و اجرای اولین برنامه

* فهرست آثار

* آثار دیگر

* همایون خرم در گفتار دیگران

* موسیقی ایران و مسائل پیرامون آن در گفتار همایون خرم

* دیگران در گفتار استاد خرم

* برگزیده گفتگوها

* کلام ترانه‌های برگزیده

* نمایه‌ها

* ضمائم