معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

جوان نوزده‌ساله‌ای است که با مهم‌ترین روزنامۀ وقت کشور همکاری می‌کند. پیش از آن چون انشاهای درجۀ یکی می‌نوشته، به توصیۀ دبیرهای دبیرستان در چند مجله مطالبی چاپ کرده و با کار مطبوعات آشنا شده و سابقه‌ای برای خود دست‌وپا کرده است؛ اما با روزنامۀ «کیهان» او خود را درست وسط معرکۀ روزنامه‌نگاری در دهۀ 1330 می‌بیند. خیلی زود بُر می‌خورد با بهترین روزنامه‌نگاران و دبیران و سردبیران کشور و چون پرانرژی و خلاق است، خیلی صفحه‌ای راه‌اندازی می‌کند به نام صفحۀ «حوادث» و در کنار حوادث، از ماجراهایی سر در می‌آورد که حالا جزئی از تاریخ ایران شده‌اند؛ ماجراهایی مانند خودکشی یا قتل غلامرضا تختی، ترور حسنعلی منصور، جنگ ظفار و البته انقلاب 1357.

در کوران انقلاب هم اوج کار روزنامه‌نگاری را در تحریریۀ «کیهان» تجربه می‌کند و هم به‌شدت پیگیر فعالیت‌های صنفی در سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات است. اعتصاب سراسری مطبوعات همان نقطۀ تاریخی‌ای است که انقلاب، سندیکا و روزنامه‌نگاری را به هم گره می‌زند. یک نفر درست در وسط این نقطه ایستاده و در همین جاست که اتفاقات نادری در روزنامه‌نگاری کشور می‌افتد؛ از جمله اینکه شورای سردبیری روزنامۀ «کیهان» بر اساس رأی‌گیری از اعضای تحریریه انتخاب می‌شود. از قضا همان کسی که در کانون ماجراست، بیشتری رأی را می‌آورد.

شاهد همۀ این ماجراها یکی از فعالان مؤثر و اکنون راوی آنها محمد بلوری است. بلوری را شاید بتوان یکی از کلاسیک‌ترین روزنامه‌نگاران ایران دانست؛ کسی که روزنامه‌نگاری را از دستیاری روزنامه‌نگاران بزرگ آغاز کرده، از بطن تحریریه برآمده و بالیده و به بالاترین سطح رسیده است. در حوزۀ خبری حوادث کار کرده که بیشترین تلاش روزنامه‌نگارانه را می‌طلبد و فرد را شبانه‌روز در معرض خبر و گزارش و رویداد و کار طاقت‌فرسا قرار می‌دهد، با این تفاوت که به جز تجربۀ لحظات ناب روزنامه‌نگاری، بر خلاف خبرنگاران در حوزه‌های سیاسی یا اقتصادی، برایش نصیبی معنوی یا مادی در پی ندارد. بلوری فرازونشیب روزگار و تاریخ را به چشم خود دیده و دگرگونی رسانه‌ها و همکاران رسانه‌ای‌اش را در این اوج و فرود درک کرده است.

خاطرات محمد بلوری منبع دست‌اولی است برای پژوهشگرانی که می‌خواهند بدانند روزنامه‌نگاری ایرانی در مقاطعی سرنوشت‌ساز از تاریخ چطور پیش می‌رفته و روزنامه‌نگاران ایرانی در آن مقاطع چه می‌کرده‌اند، چه می‌دیده‌اند و چه فکر می‌کرده‌اند. بلوری در خاطراتش گاهی خودِ تاریخ را روایت می‌کند و گاهی پشت صحنۀ وقایع تاریخی را. گاهی قالب روایتش به گزارش‌های مطبوعاتی نزدیک می‌شود و گاهی به پاورقی داستانیِ با راوی سوم‌شخص که در آن نیز ید طولایی دارد. حکایت‌های جذابی نیز نقل می‌کند از حوادث عجیب جامعۀ روزهای پیش از انقلاب و گاهی حال‌وهوای تحریریه‌ها و شرایط کاری خبرنگاران و اهالی مطبوعات را به تصویر می‌کشد. همچنین روایت‌های بعد از انقلاب را می‌گوید که چطور آن سنت روزنامه‌نگاری گسیخته می‌شود و باز تلاش‌هایی صورت می‌گیرد که آن چینی بندزده شود. بنابراین تنوع در قالب و محتوا خواننده را از وضعیت روزنامه‌نگاری دهه‌های چهل و پنجاه هم مطلع می‌سازد اما خسته نمی‌کند.

از لابلای همین خاطرات می‌توان دریافت در سنت روزنامه‌نگاری پیش از انقلاب روزنامه‌نگاران چگونه با سانسور روبرو می‌شدند، به چه شیوه‌هایی کار تیمی انجام می‌دادند، صنف آنها چقدر قدرتمند بوده، چه میزان بین حرفه‌ای‌گرایی و جلب توجه مخاطبان تعادل برقرار می‌کردند، رابطۀ آنها با مردم و مقامات چگونه بوده، سیاست چه اندازه در روزنامه‌نگاری نفوذ داشته، فرهنگ سازمانی روزنامه‌ها چطور بوده، بازار و اقتصاد مطبوعات چقدر بسامان بوده و مدیران روزنامه‌ها چگونه رسانه‌هایشان را می‌گرداندند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه: جستجوی روزنامه‌نگاری پیش از انقلاب

1. دوران کودکی من

2. کوچه‌های عاشقی

3. چگونه وارد کیهان شدم

4. آغاز فعالیت صفحۀ حوادث

5. رقابت عجیب بین خبرنگاران دو روزنامه

6. خبرنگاران، از رقابت تا حمایت صنفی

7. سلسلۀ کودتاها در عراق

8. نگاه یک مادر

9. زنی که بی‌گناه کشته شد

10. کبوتران فرودگاه قلعه‌مرغی

11. زبان روزنامه‌ای

12. خاطراتی که بر پردۀ سینما ظاهر شدند

13. ماندگاری در تاریخ مطبوعات

14. توقیف کیهان به خاطر افشای جنایات آیشمن ایران

15. ماجرای قتل فلور: مأموریت خطرناک برای یک خبرنگار

16. ماجرای ملکۀ خاویار ایران

17. افشای اسرار قتل حسنعلی منصور

18. اسرار عشرتکدۀ رجال سیاسی در نیاوران

19. چگونه هوشنگ ورامینی را به اعتراف واداشتم

20. لنگه کفش در باغ بادام

21. دختری که قلبش را بخشید

22. دل شیر خون شده بود

23. اسرار ناگفتۀ جنگ ظفار

24. قتل زیبرم در محاصرۀ مأموران ساواک

25. مأموریت مرد هزارچهره برای کشتن بختیار

26. روزنامه‌نگاری که سپهبد بختیار را تا سفر مرگ همراهی کرد

27. دستور شاه برای توقیف صفحات حوادث

28. جنجال مرگ سگ خانگی اسدالله علم

29. اثر انگشت یک مرده

30. روزنامه‌نگاری، راهی پرمشقت

31. بلیغ و 22 سال در تعقیب یک واقعه

32. یادی از دکتر مصطفی مصباح‌زاده

33. ممنوع القلم کردن روزنامه‌نگاران؛ آتش زیر خاکستر

34. شب اعدام طیب

35. ایران شریفی؛ اولین زنی که اعدام شد

36. چرا خسرو گلسرخی اعدام شد؟

37. «نزن سرباز»؛ عکس معروف صفحۀ اول کیهان

38. اعتصاب مطبوعات چگونه آغاز شد؟

39. شکل‌گیری سندیکای خبرنگاران و نویسندگان مطبوعات

40. روزهای پرالتهاب شورای سردبیری

41. اعدام هویدا از زبان نخستین وزیر دادگستری بعد از انقلاب

42. انتقاد از قطب‌زاده

43. بر سندیکای نویسندگان و خبرنگاران چه گذشت؟

44. جنایاتی که خلافکاران مرتکب شدند

45. مطبوعات پس از رژیم شاه

46. خفاش شب

47. قتل‌های زنجیره‌ای را چگونه افشا کردم

48. قتل‌های زنجیره‌ای کرمان

49. افسانۀ نوروزی، زنی که از اعدام نجاتش دادیم

50. آغاز شیوۀ «حوادث سفید»

51. شاهرخ و سمیه؛ عصیان در نوجوانی

52. سردبیری روزنامۀ ایرانیان

53. آیندۀ مطبوعات: آیا برای روزنامه‌ها راه نجاتی هست؟

محمد بلوری از نگاه روزنامه‌نگاران پیشکسوت

تصاویر