هنر و ادبیات در سوسیالیسم؛ نظر و عمل
خلاصه
واقعیت این است که هنر و ادبیات، حساسیت و ظرفیت درونی ما را برای درک بهتر خواستها و ناخواستههای هستی و تغییر در سیر و سلوک انسان افزایش میدهد. هنر در عین حال خاستگاه اجتماعی دارد، به همین دلیل هنر در جوامع مختلف، چه در فرم و چه در محتوا، یکسان نیست و در شکل و آرایشهای متنوع و گوناگون بروز و ظهور مییابد؛ یعنی با فرهنگ جامعه درمیآمیزد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
نقش پیچیدۀ هنر در جوامع انسانی بسیار مهم است. هنر در طول تاریخ و در هر شرایطی با زندگی انسان تنیده بوده است و میتواند «آگاهی مثبت» و هم «آگاهی کاذب» در اندیشه و عمل ایجاد کند. این درست است که هنر ناشی از توان، ویژگی شخصیتی فرد و بازتاب نیاز «درونی» اوست، اما هنر «بعد بیرونی» نیز دارد و کنش و واکنشهای اجتماعی ایجاد میکند. مقاومت هنرمندان و نویسندهها در برابر نظامها دیکتاتوری نشان میدهد که هنرمند بیش از آنکه فرزند زمان خود باشد، میکوشد افقهای نو و تازهای برای تغییر نشان دهد. موارد و نمونههای مطرحشده در این دفتر نیز نشان میدهد که رژیمهای سیاسی حتی با اعمال دیکتاتوری و سرکوب، قادر نیستند هنرمندان را تابع سیاست آمرانۀ خود کنند.
واقعیت این است که هنر و ادبیات، حساسیت و ظرفیت درونی ما را برای درک بهتر خواستها و ناخواستههای هستی و تغییر در سیر و سلوک انسان افزایش میدهد. هنر در عین حال خاستگاه اجتماعی دارد، به همین دلیل هنر در جوامع مختلف، چه در فرم و چه در محتوا، یکسان نیست و در شکل و آرایشهای متنوع و گوناگون بروز و ظهور مییابد؛ یعنی با فرهنگ جامعه درمیآمیزد.
پس از انقلاب فوریه 1917 با سقوط تزاریسم و ایجاد فضای باز سیاسی، بسیاری از هنرمندان، نویسندگان، شاعران، طراحان، معماران و اهالی تئاتر و سینما امیدوار شدند که بتوانند عرصۀ هنر و ادبیات را خارج از کنترل و هژمونی دستگاه قدرت، به پیشرفتهای بزرگتری برسانند. برای نمونه ماکسیم گورکی در همراهی با دولت موقت کرنسکی تلاش قابل توجهی برای ایجاد کارگاههای هنر به کار گفت. اما عمر دولت ائتلافی کوتاه بود و با جنگ داخلی و خشونت و سرانجام با قیام/ کودتای اکتبر 1917 سرنگون شد. با سقوط دولت ائتلافی، بلشویکها به طور انحصاری قدرت را در دست گرفتند. دولت انقلابی جدید نیز درصدد برآمد که از هنر و ادبیات برای گسترش نفوذ و اقتدار خود در جامعه و تدوین هنری ارزشهای سوسیالیستی، به نویسندهها و هنرمندان متوسل شود و آنها را در خدمت خود بگیرد.
مطالب این کتاب در دو بخش سامان یافته است. بخش نخست دربارۀ نظریات مارکس و پیروان او همچون لنین، تروتسکی، مائو و استالین است. بخش دوم که به سه دوره تقسیم شده، عمدتاً به عملکرد حزب کمونیست و دولت شوروی در حوزۀ هنر و ادبیات میپردازد. البته در این بخش، هدف نگارنده، بررسی همهجانبۀ وضعیت هنر و ادبیات در طول حیات 74 سالۀ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نیست، بلکه بررسی اجمالی روندی است که ادبیات و هنر را در پروسهای کوتاه پس از انقلاب اکتبر، به زیر سایۀ دولت و حزب واحد بلشویکی قرار داد. در کنار این موضوع اصلی، نظریات مائوتسه تنگ برای نشان دادن تفاوتهایی که نظریات او در حوزۀ هنر و ادبیات با نظریات مارکس و انگلس از یکسو و از سوی دیگر همرنگیهایی که با نظرات لنین و استالین دارد، بررسی میشود.
هدف دیگر نگارنده در بخش دوم، شناخت دلایل تداوم استیلای دولت ایدئولوژیک ـ به ویژه در دورۀ استالین ـ بر فضای ادبیات و هنر در آن نظام است. پرسش این است که روند طیشده آیا میتوانست به سمت و سوی دیگری جهت پیدا کند؟ آیا آنچه در کشور شوروی در ارتباط با مسئلۀ ادبیات و هنر اتفاق افتاد با نظریات مارک و انگلس ـ که بلشویکها خود را پیرو آنها میدانستند ـ مطابقت داشته است؟
فهرست مطالب کتاب:
گشایش متن
بخش نخست: نظریههایی دربارۀ هنر و ادبیات
بخش دوم: هنر و ادبیات در عمل
دورۀ اول: هنر و ادبیات در سالهای اولیۀ انقلاب
دورۀ دوم: استالینیسم در هنر و ادبیات
دورۀ سوم: وضعیت هنرمندان پس از استالین
نتیجهگیری
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
نظری یافت نشد.