معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

«گسترۀ خیال» دربرگیرندۀ کتاب‌هایی در گسترۀ تئاتر و سینماست که در نشر نو منتشر می‌شود. این مجموعه از گام‌های گونه‌گونی شکل گرفته که هر گام را کتاب‌هایی متفاوت ولی با هدفی همانند به هم می‌رسانند. کتاب‌های «گسترۀ خیال» با همۀ گوناگونی، ویژگی‌هایی همگون دارند؛ نیاز و ضرورت جامعۀ هنری و دانشگاهی را دربر دارند، به ژرفای آگاهی خوانندگان می‌افزایند، عنوان‌های گزیده‌شده کمتر میان آثار دیگر ناشران ایرانی دیده می‌شوند، کیفیت و نگاهی علمی و دانشگاهی مهم‌ترین ویژگی کتاب‌های این مجموعه است. این کتاب گام دیگری است که در این مجموعه گنجانیده شده است.

تاریخ تئاتر نشان داده که تاکنون فیزیک و جامعه‌شناسی از نزدیک‌ترین دانش‌ها به تئاتر بوده‌اند. از آنجا که موضوع و مسئلۀ دانش جامعه‌شناسی و هنر تئاتر، بررسی جامعه و افراد آن، هر یک به شیوه و رویکردی دیگرگون است، بررسی میان‌رشته‌ای این دو می‌تواند به کاربرد و گسترش ژرفای هر یک یاری رساند و کوششی نوین بر نگره‌های برتولت برشت ـ نخستین ایده‌پرداز و کنشگر تئاتر اجتماعی که دریافت جامعه‌شناسی نزدیک‌ترین دانش به تئاتر است ـ برای شکل‌گیری تئاتر نو و پاسخگوی جامعه شود.

نخستین کوشش‌های تئاتر نوین، پیوستگی شگفت‌انگیزی با دگرگونی‌های اجتماعی دارد که سرانجامش به انقلاب مشروطه رسید؛ گرچه هیچ‌گاه نمی‌توان حتی در نمایش‌های سنتی ایران نیز رویکردهای اجتماعی را نادیده گرفت. تئاتر در آستانۀ مشروطه بیش از آنکه به دیدۀ هنر نگریسته شود، رسانه‌ای بود برای روشنگری جامعه تا مردم را به حق قانونی خویش آگاه سازد و راهی برای رویارویی با استبداد بیابد.

این کتاب را سه بخش پیوسته به هم رسانده است. در بخش «بررسی‌های ما» هفت نوشتار پژوهشی از پژوهشگران عرصۀ تئاتر و جامعه‌شناسی آمده است که به بررسی لایه‌های گوناگون این رویارویی میان دو نهاد تئاتر و جامعه می‌پردازند.

در پیوست نخست«نگرش‌های ایران» شاهد هفت نوشتار از نویسندگان و پژوهندگان جهانی هستیم که در اصل بخش پژوهشی نخست را کامل‌تر می‌کنند. از آنجا که تئاتر زبان جهانی دارد و بسیاری از دغدغه‌های فرامرزی این هنر در میان زبان‌ها و فرهنگ‌های گوناگون همانند است، رویارویی دوسویۀ تئاتر و جامعه در برخی از کشورها به شکلی نمونه‌وار و در تکمیل بحث‌های بخش نخست قرار داده شده است. نوشتۀ پایانی این پیوست، در اصل پیش‌گفتار فصلنامۀ نامی «دراماریویو»ست که در ویژه‌نامه‌ای به تئاتر اجتماعی پرداخته است و می‌تواند پاسخ بسیاری از پرسش‌ها را دربارۀ شاخه‌ها و گونه‌های تئاتر اجتماعی دربر داشته باشد.

پیوست دوم نیز به سه گفتگو با کوشش‌گران و هنرمندان تئاتر اختصاص دارد که در آثارشان، هماره رویکردی به تئاتر اجتماعی داشته‌‌اند تا با اندیشه‌ها، راهکارها و تجربه‌های عمل‌گرای آنها آشنایی حاصل شود.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

* بررسی‌های ما

تئاترستیزی افلاطون/ علی قلی‌پور

پیوستگی دوسویۀ نمایش‌های سنتی ایران با جامعۀ ایرانی/ رضا کوچک‌زاده

در تماشاخانه چه می‌گذرد؟/ امیر خراسانی

ناممکن بودن تئاتر خیابانی در ایران/ رضا سرور

درآمدی بر تحلیل پیدایش زیرمیدان موج نو تئاتر ایران در دو دهۀ سی و چهل خورشیدی/ سعید اسدی

دموکراتیزاسیون یا دموکراسی فرهنگی؟/ سارا و شریعتی و فاطمه پدرام

نمایش مدرسه‌ای و جامعه‌پذیری کودکان و نوجوانان/ سیدحسین فدایی‌حسین

* پیوست یک: نگرش‌های دیگران

خاستگاه انسان‌شناسی تئاتر/ یوجینیو باربا/ ترجمۀ رضا سرور

چرا می‌خندند؟/ ویلیام او. بیمن/ ترجمۀ سعید آقایی

اندیشه‌های اجتماعی برشت و گروه تئاتر نان و عروسک/ سی دبلیو بیگزبی/ ترجمۀ مسعود نجفی

کاندومبلۀ برزیلی/ ژان دووینیو/ ترجمۀ سپیده پارساپژوه

ما اینجاییم/ گویی یلمو اسکی‌نینا/ ترجمۀ مهدی فیضی

تئاتر آکواریوم یا تئاتر متعهد دانشگاهی/ اولین ارتل/ ترجمۀ اصغر نوری

چرا تئاتر اجتماعی؟/ جیمز تامپسون و ریچارد شکنر/ ترجمۀ سکینه‌ عرب‌نژاد

* پیوست دو: گفتگو

تئاتر نمی‌تواند اجتماعی باشد؛ گفتگو با مهندس فرهادپور/ رضا کوچک‌زاده

تئاتر به مثابۀ فضای زیستن؛ گفتگو با روبرتو چولی/ زهرا ایپسیروگلو/ ترجمۀ خسرو محمودی

تئاتر و حل مشکلات آسیب‌دیدگان اجتماعی؛ گفتگو با آگوستو بوآل/ داگلاس ال. پترسون و مارک وینبرگ/ ترجمۀ حسین شاکری