سرآغازهای تجددشناسی فلسفی در ایران معاصر: فروغی و مسائل تجدد ایرانی
خلاصه
این کتاب درصدد است با توجه به مجموعه آثار منتشر شده «از» و «دربارۀ» فروغی و با توجه به بنیاد فکری آن، یعنی از طریق تحلیل محتوای فلسفی متن کتاب «سیر حکمت در اروپا» به بازخوانی تلقی فروغی از تجدد و تأثیر آن بر غربشناسی و تجددشناسی ایرانیان بپردازد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
محمدعلی فروغی (1256 ـ 1321 هـ.ش) برای ایرانیان بیش از آنکه به عنوان «تاریخنگار» سیر حکمت در اروپا شناخته شود، چهرهای سیاسی ـ ادبی است که بخش عمدهای از عمر خود را در مشاغل بسیار مهم و تأثیرگذار سیاسی گذرانده است. تألیف، ترجمه و تصحیح آثاری در ادبیات، تاریخ، حقوق، فلسفه، فن خطابه و ... گسترۀ علایق و دغدغههای فروغی را نشان میدهد.
فروغی چنانکه در دیباچۀ کتاب «سیر حکمت در اروپا» تصریح کرده است، این اثر را مقدمهای برای فهم بهتر «گفتار در روش دکارت» قرار داده و کار خود را معرفی اجمالی تاریخ فلسفۀ اروپایی میداند. وی به جهت فهم خاصی که از دکارت و موقعیت او در فلسفه و فرهنگ اروپایی دارد، به ترجمۀ کتاب «گفتار در روش دکارت» اقدام کرده است. دیباچههای فروغی بر مجلدات سهگانۀ کتاب، حاوی نکات قابل تأمل و جالبی است که بهخوبی نگاه او به فلسفه و تاریخ فلسفه را نشان میدهد.
این کتاب درصدد است با توجه به مجموعه آثار منتشر شده «از» و «دربارۀ» فروغی و با توجه به بنیاد فکری آن، یعنی از طریق تحلیل محتوای فلسفی متن کتاب «سیر حکمت در اروپا» به بازخوانی تلقی فروغی از تجدد و تأثیر آن بر غربشناسی و تجددشناسی ایرانیان بپردازد. در این کتاب ورودی به شخصیت سیاسی فروغی نشده و فقط کارنامۀ فلسفی ـ فرهنگی وی از منظر مواجه با تجدد و نوع غربشناسی و تجددشناسی فلسفی منطوی در «سیر حکمت در اروپا» محل بحث قرار گرفته است؛ بنابراین با توجه به موقعیت محوری کتاب «سیر حکمت در اروپا» پژوهش حول محور این کتاب بوده است.
فرض محوری پژوهشگر آن است که ـ چنانکه خود فروغی در مقدمۀ بر «سیر حکمت» تصریح کرده ـ آشنایی عمیق با تجدد از طریق مبانی فلسفی و اندیشهای آن است و میتوان کلیت تجربه و کارنامۀ فلسفی و تجددشناسی فروغی را به نحو منسجمی حول این کتاب (سیر حکمت در اروپا) بازخوانی کرد و از طریق آن به دریافتی عمیق از تجددشناسی فروغی ـ و به تبع آن دریافتی از بخش قابل ملاحظۀ تجربۀ تجددشناسی فرهنگ ایرانی معاصر و نوع مواجهۀ فرهنگی ایرانی با تجدد دست یافت.
از زمان انتشار نخستین چاپ «سیر حکمت در اروپا» تاکنون، این کتاب نخستین و تنها مجموعۀ تاریخ فلسفۀ غرب از یونان تا اوایل قرن بیستم است که توسط یک ایرانی (فروغی) تقریر شده است. او با استفاده از تعابیر هگلی، کوشیده تا فلسفۀ جدید اروپایی و به یک معنا تجدد فلسفی به مثابه قلب تپندۀ تجدد را به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی بیاموزد. در واقع هدف اصلی فروغی معرفی دکارت و مقام او به فرهنگ ایرانی بوده است. او کوشیده است تا افکار اروپایی را به شیوۀ بیان ایرانی ارائه دهد و اصطلاحاتی را که در زبان و بیان ما سابقه نداشته است، از نو بسازد. کتاب «سیر حکمت در اروپا» نهتنها فهم آکادمیک و حتی عمومی و غیرآکادمیک ایرانیان از فلسفۀ غرب را شکل داده، بلکه جزو منابع اصلی و شاید بتوان گفت مهمترین منبع غربشناسی فلسفی بزرگانی چون مرحوم استاد مطهری (ره) بوده است.
نویسنده در این مسیر میخواهد به سؤالاتی نظیر اینکه تلقی فروغی از فلسفه غرب و تجدد فلسفی چه مؤلفهها و مختصات مفهومیای دارد، «سیر حکمت در اروپا» چه تصویری از ادوار مختلف فلسفه غرب ارائه داده است، در میان رویکردهای مرسوم در غربشناسی و تجددشناسی ایرانیان، غربشناسی فلسفی فروغی در کدام رویکرد قابلفهم است؟ و سهم تجربۀ فروغی در مواجهه فرهنگ ایرانی با تجدد چیست، نیز پاسخ دهد.
کتاب با سرفصلی تحتعنوان «مؤلفههای غربشناسی فلسفی فروغی» آغاز میشود که در آن نویسنده میکوشد ابتدا پیشینه تاریخی غربشناسی فلسفی در ایران را مطمحنظر خود قرار دهد و سپس با درنظرگرفتن مسائل پیشروی فروغی در نگارش کتاب «سیر حکمت در اروپا»، به ارائه گزارش اجمالی از این کتاب اهتمام میورزد و پس از آن به بررسی نظری روایت فروغی از فیلسوفان غربی در کتابش میپردازد.
نویسنده در سرفصل دوم کتاب با عنوان «فروغی و امکانات و محدودیتهای رویکرد ترجمه فرهنگی به تجدد»، به بحث پیرامون آسیبها و فرصتهای انواع رویکردهایی که در باب غربشناسی در صد سال اخیر در ایران متداول بوده است، میپردازد و در نهایت با اشاره به این نکته که فروغی درصدد طراحی برای رویکرد ترجمه فرهنگی به تجدد بوده است، چنین به جمعبندی میرسد: «سیر فروغی، تلاش برای حرکت از یک نوع ترجمه مکانیکی فلسفه اروپایی به سمت نوعی ترجمه فرهنگی اندیشه، علم، فلسفه اروپایی بوده تا از این طریق به فرهنگ ایرانی، زبان تجدد و فلسفه جدید را بیاموزد و اندیشه تجدد به قول فروغی به "بیان اختصاصی ایرانی" درآید. هر چند باید اذعان کرد ـ و خود فروغی هم معترف بود ـ که هنوز در آغاز جادهای بود که پیش از وی "کوبیده" نشده بود».
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
* مؤلفههای غربشناسی فلسفی فروغی
پیشینۀ تاریخی غربشناسی فلسفی در ایران
سیر حکمت در اروپا و مسائل آن
گزارش اجمالی کتاب
فروغی و حکت یونانیان
فروغی و حکمت سقراط و افلاطون
ارسطو به روایت سیر حکمت
خوانش فروغی از افلوطین
رنسانس علمی تمدن اسلامی و قرون وسطی مسیحی
خوانش قرون وسطی در سیر حکمت
خاستگاههای تجدد فلسفی به روایت سیر حکمت در اروپا
عقلانیت به مثابه بنیاد روشنگری و فلسفۀ جدید
دکارت و بنیادگذاری تجدد فلسفی
دکارت و مسئلۀ سوبژکتیویسم
علم نیوتنی و فلسفۀ دوران جدید
اندیشۀ پیشرفت و مناسبات آن با تجدد
کانتپژوهی فروغی
کانت در عالم ایرانی
کانت، فیلسوف متجدد
فلسفۀ ایدئالیسم آلمان در آئینۀ سیر حکمت در اروپا فروغی
هگل؛ نقطۀ اوج ایدئالیسم آلمانی
هگل و گفتمان فلسفی تجدد
فروغی و پوزیتیوسیم
فروغی و مواجهه با دلالتهای دینی ـ فلسفی داروینیسم
خوانش فروغی از نیچه
فلسفۀ معاصر در آئینۀ سیر حکمت در اروپا
فروغی و فلسفۀ تطبیقی
فروغی و فلسفۀ اسلامی
* فروغی و امکانات و محدودیتهای رویکرد ترجمۀ فرهنگی به تجدد
رویکردها به تجدد و غربشناسی
سخن پایانی: فروغی و طرحی برای رویکرد ترجمۀ فرهنگی به تجدد
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
نظری یافت نشد.