معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

شمس تبریزی دریایی است مواج که رودی پرجوش و خروش چون مولانا از آن نشئت می‌گیرد و این کتاب دربرگیرندۀ مقالاتی است دربارۀ آن دو با مطالبی از این دست: نظری بر شعر صوفیانه، چرا مولانا، از مولانا بیاموزیم، جلال‌الدین محمد و جمال دین محمد (ص) و ... .

شمس تبریزی از آن خوبان پارسی‌گویی است که به‌راستی بخشندگان عمرند و شاید که رندان پارسا و پارسایان رند سخنان آنان را برای جان و دل بشارتی شمرند و آویزۀ گوش هوش کنند، به‌ویژه که شمس جویباری باریک نیست که چون سرچشمه را بربندی، خشک ایستد و برکه‌ای نیست که چون از جوی ببرد و در جای بماند، بگندد. دریایی است متلاطم و مواج که رودی پرجوش و خروش چون حضرت مولانا از آن نشئت می‌گیرد. او نه‌تنها در جای‌ماندگان را به حرکت درمی‌آورد، بلکه پویندگان را نیز در راهی جز آنچه می‌پویند می‌دواند، که خود گفت: «کار ما به عکس همه خلق باشد: هر چه ایشان قبول کنند، ما رد کنیم، و هر چه ایشان رد کنند، ما قبول کنیم!». نویسنده در اولین نوشتار این کتاب کوشیده تا برخی مخالف‌خوانی‌های شمس را با دگر بزرگان بازگو کند و هم از مشابهت‌های گفتاری و تأثیرات فراوان او در افکار مولانا سخن بگوید و بعضی از سرچشمه‌های فکری که ذهن او را سیراب کرده، بازشناسی کند.

از تأمل و بررسی در اشعار صوفیانه این حقیقت روشن می‌شود که نوعی کشمکش در پرداختن یا عدم توجه به شعر و شاعری در میان صوفیان آن روزگاران بوده است؛ برخی که جنبۀ زاهدانۀ تصوف را وجهۀ همت خود قرار داده‌اند، پا را از دایرۀ اشعار تعلیمی فراتر نمی‌نهند و برخی که بدان عاشقانه می‌نگرند، جز آن چاره نمی‌بینند که دست‌کم در مجالس سماع خود از ابیات بهجت‌انگیز و طرب‌زا و گاه در قالب مصطلحات استعاری و کنایی بهره جویند و صدالبته نیز ملامت طاعنان را به جان و دل بخرند. نوشتار دوم کتاب نظری و گذری بر شعر صوفیانه است.

نویسنده در بخشی از نوشتار سوم خود آورده است: «در اینجا نه از دیوان کبیر سخن خواهد رفت و نه مهر از سر مکاتیب برخواهیم گرفت و نه درون‌مایۀ فیه‌مافیه را جستجو خواهیم کرد؛ تنها و تنها زلالی از جام جهان‌نمای مثنوی برخواهیم گرفت که:

قطره‌ای برریز بر ما زان سبو                                    شمه‌ای زان گلستان با ما بگو

میر مجلس نیست در دوران دگر                      جز تو ای شه در حریفان درنگر

این سر خم را به کهگل درمگیر                      کاین برهنه نیست خود پوشش پذیر».

در نوشتار چهارم کتاب کوشیده شده تا به برخی از جنبه‌های عملی افکار مولانا که در روزگار ما نیز می‌تواند مطرح باشد، پرداخته شود. اینها مطالبی است که موافق و مخالف، ناگزیر از پذیرفتن آنند.

جلال‌الدین محمد و جمال محمد (ص)، پرتوی از کلام روحانی در مثنوی معنوی ربانی، نطق آب و نطق خاک و نطق گل، مولا و مولانا، مولانا و برخی از نیازهای جامعۀ امروز، گر نبودی عشق، پنبۀ وسواس بیرون کن ز گوش، و مثنوی معنوی از نگاهی دیگر، دیگر عناوین نوشتارها و مقالات این کتاب را شکل می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

صوفیان! الصلای پنهانی

نظری و گذری بر شعر صوفیانه

چرا مولانا

از مولانا بیاموزیم

جلال‌الدین محمد و جمال محمد (ص)

پرتوی از کلام روحانی در مثنوی معنوی ربانی

نطق آب و نطق خاک و نطق گل

مولا و مولانا

مولانا و برخی از نیازهای جامعۀ امروز

گر نبودی عشق

پنبۀ وسواس بیرون کن ز گوش

مثنوی معنوی از نگاهی دیگر

کتاب‌نامه