الف ـ ب زبانشناسی شناختی [1]
خلاصه
زبانشناسی شناختی یک مکتب جدید در اندیشۀ زبانشناسی است که در اصل در اوایل دهۀ 1970 به دلیل نارضایتی از رویکردهای صوری به زبان پا به عرصۀ هستی گذاشت. این رشته همچنین عمیقاً ریشه در ظهور علوم شناختی مدرن در دهههای 1960 و 1970 دارد، مخصوصاً در اثرهایی که به مقولهبندی انسان مربوط میشوند و سنتهای جلوتر چون روانشناسی گشتالت.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
زبانشناسی شناختی یک مکتب جدید در اندیشۀ زبانشناسی است که در اصل در اوایل دهۀ 1970 به دلیل نارضایتی از رویکردهای صوری به زبان پا به عرصۀ هستی گذاشت. این رشته همچنین عمیقاً ریشه در ظهور علوم شناختی مدرن در دهههای 1960 و 1970 دارد، مخصوصاً در اثرهایی که به مقولهبندی انسان مربوط میشوند و سنتهای جلوتر چون روانشناسی گشتالت.
زبانشناسی شناختی چون یک نظریۀ خاص نیست، به صورت جنبش یا اقدام توصیف میشود. در عوض رویکردی است که یک مجموعۀ رایج از اصول راهنما، فرضها و دیدگاهها را پذیرفته است که به گسترۀ متنوعی از نظریههای مکمل، همپوشان (و گاهی رقیب) منجر شدهاند. به همین دلیل قسمت یکم کتاب به یک «طرح مشخصه» از بنیادیترین فرضها و تعهدها میپردازد که این جنبش را آنگونه که میشناسیم، توصیف میکند.
برای انجام این کار با شروع از عامترین دیدگاه، زبانشناسی شناختی از چند دیدگاه نگاه و بهتدریج بر موضوعها و حوزههای خاصتر تمرکز شده است. هدف قسمت یکم کتاب تهیۀ چند زاویۀ دید متمایز اما مکمل است تا از طریق آنها ماهیت و سرشت زبانشناسی شناختی بهراحتی مشاهده شود. همچنین در طول راه مقایسههایی با دستور زایشی به عمل میآید تا این رشتۀ شناختی هم در بافت وسیعتری مطرح و هم اینکه چگونه از این مدل مشهور زبان فاصله میگیرد، روشن شود.
در فصل اول با نگاهی به زبان به طور کلی و به زبانشناسی یا مطالعۀ علمی زبان شروع شده است. با پاسخ به پرسش «دانستن زبان به چه معناست؟» از دیدگاه شناختی، یک بینش مقدماتی از این رشته به دست داده شده است. در فصل دوم به صورت اختصاصی و روشن دو تعهد بررسی شده که راهنمای پژوهش در زبانشناسی شناختی هستند: «تعهد تعمیم و تعهد شناختی». همچنین مفهوم شناخت جسمانی و آموزۀ فلسفی واقعگرایی تجربی بررسی شده که هر دو نقش مرکزی در این رشته بازی میکنند. دو رویکرد عمده به مطالعۀ زبان و ذهن نیز معرفی شده که توسط زبانشناسان شناختی اتخاذ شدهاند: معناشناسی شناختی و رویکرد شناختی به دستور که به ترتسی کانون قسمت یکم و دوم کتاب را شکل میدهند.
فصل سوم کتاب موضوع جهانهای زبان و دگرگونیهای میانزبانی را در کانون توجه قرار میدهد. با بررسی اینکه در فصل چهارم نیز رویکرد کاربرد پایه که توسط نظریههای زبانشناسی شناختی پذیرفته شده، در کانون توجه قرار گرفته است. بهویژه این نکته که چگونه این نظریهها دانش زبان، تغییر زبان و فراگیری زبان توسط بچهها را توضیح میدهند، بررسی شده است. سرانجام این نکته بررسی شده که چگونه تأکید بر کاربرد زبان در موقعیت و بافت، برای اولین بار به نظریههای جدیدی منجر میشود؛ نظریههایی که یک چالش جدی برای دیدگاههای صوری زبان به شمار میروند.
در فصل پنجم چهار اصل راهنما بررسی شده که روی هم کلکسیونی از رویکردها را توصیف میکنند؛ رویکردهای که در حیطۀ معناشناسی شناختی قرار میگیرند. این اصول عبارتند از: ساختار مفهومی جسمانی است؛ ساختار معنایی ساختار مفهومی است؛ بازنمایی معنایی دانشنامهای است؛ ساخت معنی مفهومسازی است. هر کدام از این اصول به ترتیب بررسی شده و یک مرور مقدماتی در اینباره به دست داده شده که این اصول در دغدغههای معناشناسان شناختی بازتاب مییابند. فصلهای بعد نظریههای خاصی را در زبانشناسی شناختی بررسی میکنند که به درجات مختلف، بازتاب این اصول راهنما هستند.
فصل ششم نظریۀ طرحوارههای تصویری که بهویژه توسط مارک جانسون تکوین یافت و نظام ساختاربخش مفهومی لئونارد تاتلمی را مطرح میکند. در فصل هفتم به اصل راهنمای سوم معناشناسی شناختی مربوط میشود: این ایده که معنای زبان ماهیت دانشنامهای دارد. این موضوع با ارائه، مقایسه و مقابلۀ نظریۀ معناشناسی چارچوب که توسط فیلمور تکوین یافت و نظریۀ حوزهها به پیشگامی رونالد لانگاکر انجام میشود.
فصل هشتم کتاب دیدگاه پژوهش لیکاف را معرفی و تأثیر آن بر تکوین معناشناسی را مورد بحث قرار میدهد. بهویژه این پیشنهاد او بررسی شده که پژوهش تجربی در باب مقولهبندی و نظریۀ پیشنمونه از نظریۀ روانشناختی را میتوان در یک توصیف نظری از بازنماییهای شناختی به کار برد و به آن بسط داد؛ بازنماییهایی که او آنها را «مدلهای شناختی ایدهآل» مینامد. لیکاف نظریۀ خود را در سه جنبۀ متمایز سازمان مفهومی و زبان در سه «مطالعۀ موردی» ماندگار در کتاب «زنان، آتش، و چیزهای خطرناک» به کار میبرد. دو مطالعۀ موردی اول که به استعارۀ مفهومی و معنای واژگانی مربوط میشوند، موضوع دو فصل بعد هستند.
در فصل یازدهم مدل ژیل فوکونیه بررسی شده که به تهیۀ معماری مربوط به مدلسازی ساخت معنی (معنای جمله) در گفتمان میپردازد. فصل دوازدهم نظریۀ آمیزه، پژوهش اخیری که از فضاهای ذهنی تکوین یافت را مورد بررسی قرار میدهد و سرانجام در فصل پایانی کتاب برخی فرضهای معناشناسی شناختی با معناشناسی صوری و نظریۀ ربط مقایسه شده است.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
قسمت یکم: مروری بر رشتۀ زبانشناسی شناختی
مقدمه
فصل یکم: دانستن یک زبان به چه معناست؟
فصل دوم: ماهیت زبانشناسی شناختی: فرضها و تهدیدها
فصل سوم: جهانیها و دگرگونی در زبان، اندیشه و تجربه
فصل چهارم: زبان در کاربرد: دانش زبان، تغییر زبان و یادگیری زبان
قسمت دوم: معناشناسی شناختی
مقدمه
فصل پنجم: معناشناسی شناختی چیست؟
فصل ششم: جسمانیت و ساختار مفهومی
فصل هفتم: دیدگاه دانشنامهای معنا
فصل هشتم: مقولهبندی و مدلهای شناختی ایدهآل
فصل نهم: استعاره و کنایه
فصل دهم: معنای واژه و مقولههای شعاعی
فصل یازدهم: ساخت معنا و فضاهای ذهنی
فصل دوازدهم: آمیزۀ مفهومی
فصل سیزدهم: معناشناسی شناختی در بافت
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
شناخت نامۀ دکتر محمدرضا باطنی
به کوشش مجتبا نریماندکتر باطنی در سطح مقولهبندی یا قالببندی مفاهیم به کمک واژههای زبان نیز پیشتاز و اثرگذار بوده است.
پیکره های زبانی و ترجمه: شیوهها، مفاهیم و کاربردها
مهرداد واشقانی فراهانی، مهسا پهلوانزاده فینیبا توجه به نقش پیکرهها در مطالعات زبانی به طور عام و مطالعات ترجمه به طور خاص، این کتاب با رویکردی