معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در واقع تا قبل از حسین تهرانی، ساز ضرب یا تمبک، از کم‌ارزش‌ترین آلات موسیقی بود و نوازندۀ تمبک، بی‌ارج‌ترین عضو یک ارکستر به شمار می‌رفت و موظف به انجام کارهای دیگر ارکستر بود. مثلاً آلات موسیقی را از محل کار به درشکه و از محل درشکه به محل جشن یا میهمانی می‌برد و می‌آورد. در یک کلمه پادوی ارکستر بود؛ زیرا نواختن تمبک کار مهمی به شمار نمی‌رفت و واقعیت هم همین بود. اما حسین تهرانی با نبوغ ذاتی و استعداد خدادادی و گذشت و فداکاری، این ساز کم‌ارزش را از ذلت نجات داد و به درجه و مقام کنونی خود رساند. او در تمبک‌نوازی تحول‌های اساسی ایجاد کرد، به طوری که می‌توان او را پایه‌گذار ضرب‌نوازی نوین نام نهاد.

این کتاب تاریخچۀ تمبک‌نوازی در ایران از اواسط دورۀ قاجار تا انتهای دورۀ پهلوی را پوشش می‌دهد و در واقع نتیجۀ تلاشی صادقانه است در جهت ارائۀ تاریخچه، بحث لغوی و تاریخچۀ تمبک از نگاه بزرگان و معرفی نوازندگان تمبک از نیمۀ دورۀ قاجار تا امروز که اطلاعات مفیدی به خواننده و پژوهشگران موسیقی ارائه می‌دهد.

در بخش اول کتاب که شامل چهار فصل است، نگارنده به سابقۀ تاریخی ساز تمبک، شامل اولین ثبت تاریخ تمبک، تاریخچۀ تمبک از نگاه بزرگان، بحث لغوی و انواع نام‌گذاری‌ها، از دف تا تمبک (ضرب)، تمبک از دیدگاه هنرمندان بزرگ اروپایی، اهمیت و نقش تمبک در ورزش‌های باستانی، یادداشت استاد ابوالحسن صبا دربارۀ تمبک پرداخته و افزون بر اطلاعات مفیدی که ارائه می‌کند، مزین به عکس‌هایی از نوازندگان ساز تمبک و گروه‌های موسیقی عمدتاً مربوط به دورۀ قاجار و پهلوی اول است.

در پایان فصل چهارم از بخش اول، نگارنده نگاهی گذرا به شیوه‌های نت‌نویسی برای ساز تمبک دارد که به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت موضوع و اینکه امروزه در کتاب‌های آموزشی برای این ساز از روش‌ها و علامت‌های گوناگونی که به سلیقۀ نویسندگان آنها به وجود آمده، استفاده شده و باعث سردرگمی هنرجویان می‌شود، لازم است توجه جدی‌تر به نت‌نویسی و علامت‌های مورد استفادۀ مبذول شود.

بخش دوم کتاب از سه فصل تشکیل شده و به موضوع اصلی کتاب (تاریخچۀ تمبک‌نوازی در ایران از اواسط قاجار تا انتهای پهلوی) پرداخته و به معرفی نوازندگان تمبک از اواسط عصر قاجار تا اثرگذارترین نوازندگان تمبک بعد از زنده‌یاد حسین تهرانی اختصاص داده شده که همراه با عکس‌هایی از نوازندگان سرشناس تمبک در این بازۀ زمانی است.

بخش سوم از چهار فصل تشکیل شده که به‌ترتیب نوازندگان، مدرسین و مؤلفین بعد از حسین تهرانی تا انتهای عصر پهلوی دوم و سایر شهرستان‌ها که به نوازندگی تمبک و تدریس اشتغال داشته و دارند را معرفی نموده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

پیش‌درآمد

درآمد

بخش اول:

فصل اول: واژه‌شناسی

فصل دوم: شکل ظاهری

فصل سوم: تاریخچۀ پیدایش

فصل چهارم: شیوۀ نوازندگی و نت‌نویسی

بخش دوم:

فصل اول: نوازندگان تمبک از اواسط عصر قاجار تا قبل از حسین تهرانی

فصل دوم: حسین تهرانی، نقطه عطف تمبک

فصل سوم: اثرگذارترین نوازندگان تمبک، بعد از حسین تهرانی

بخش سوم:

فصل اول: نوازندگان و مدرسین بعد از حسین تهرانی تا انتهای عصر پهلوی دوم

فصل دوم: سایر نوازندگان، مدرسین و مؤلفین

فصل سوم: نوازندگان غیرایرانی

فصل چهارم: هنرمندان و استادان موسیقی که با تمبک آشنایی داشتند

آشنایی با مؤلف

نام‌نامه

منابع