معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

نام اصلی این کتاب پراگماتیکز است؛ به معنی دانش پراگماتی یا کاربردشناسی. در زبان‌شناسی برای اشاره به این علم، به جای عمل‌گرایی در سیاست، از معادل پذیرفتۀ «کاربردشناسی» استفاده می‌شود که البته برخی گاهی به آن «منظورشناسی» هم می‌گویند؛ چراکه در ساده‌ترین توصیف، دانشی است که به منظور افراد در هنگام سخن‌گفتن می‌پردازد.

دانش کاربردشناسی در تقابل با دانش معنی‌شناسی قابل فهم و بحث می‌شود. کاربردشناسی و معنی‌شناسی دو قلمرو متفاوت از شناخت معنی هستند؛ در واقع وقتی از کاربردشناسی در زبان‌شناسی حرف زده می‌شود، مقصود اشاره به معنی کاربردشناختی در برابر معنی معنی‌شناختی است؛ بنابراین عنوان «معنی کاربردشناختی» برای این کتاب در زبان فارسی انتخاب شده است.

مؤلف کتاب در کوتاه‌ترین تعریف، کاربردشناسی را مطالعۀ «معنی در بافت» توصیف می‌کند. به عبارت ساده‌تر بافتاری بودن معنی همان تجربۀ روزمرۀ ما از تفاوت معنایی است که یک گفتار مشابه در موقعیت‌های متفاوت دارد؛ برای نمونه مسئلۀ قضاوت اخلاقی یکی از ملموس‌ترین موارد فراگیر در معنی بافتاری است؛ چنان‌که می‌دانیم قضاوت اخلاقی در جهان مدرن اغلب با تعارض‌های پیچیده‌ای همراه است که صدور حکم کلی و قطعی دربارۀ درستی یا نادرستی تصمیم‌ها و رفتارهای کسی که مرتکب آنها شده را دشوار و ناممکن می‌سازد و آن را وابسته به تفاوت‌های فردی و مختصات خاص هر موقعیت می‌‌داند. در واقع بخش بزرگی از آنچه که «نسبی‌گرایی اخلاقی» می‌نامیم، «بافتارگرایی اخلاقی» است؛ اما به دلیل نسبی‌بودن معنی در بافت با نسبی‌گرایی اشتباه گرفته شده است؛ فهم چنین تمایز مهمی در دانش کاربردشناسی امکان‌پذیر می‌شود. به بیان دقیق‌تر کاربردشناسی را می‌توان سرآغاز یا مبنای «نظریۀ نسبیت معنی» دانست و از این‌رو باید آن را یکی از بنیادهای اندیشۀ مدرن نیز انگاشت که در فهم انسان و جهان مدرن نقشی تعیین‌کننده دارد؛ درست همان‌طور که نظریۀ نسبیت انیشتین انقلابی در فهم فیزیک مدرن بود.

کاربردشناسی در زبان‌شناسی معاصر حوزه‌ای هیجان‌انگیز با پیشرفتی پرشتاب است. هدف این کتاب توصیف رخدادهای آغازین و امروزین در کاربردشناسی است و می‌کوشد نشان دهد چگونه این رشته با مطالعۀ زبان مرتبط می‌شود. این کتاب می‌تواند مناسب نوآموزان و تازه‌کاران باشد؛ چراکه مستلزم از پیش دانستن هیچ دانشی نیست، با این وجود یک کتاب مقدماتی محسوب نمی‌شود که صرفاً نمایی کلی از موضوع به دست دهد، بلکه خواننده را برمی‌انگیزد تا درگیر مباحثی بنیادی در کاربردشناسی شود و بنابراین برای مجادلاتی که اکنون کاربردشناسان با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند نیز مناسب است. هدف و مخاطب اصلی این کتاب دانشجویان رشتۀ کاربردشناسی یا به طور کلی زبان‌شناسی است.

دو فصل چهار و پنج بخش‌های اصلی و مهم این متن هستند که نظریه‌ها، اصطلاح‌شناسی‌ها و سازوکارهای اصلی کاربردشناسی را تشریح می‌کنند و سعی دارند به خواننده کمک کنند تا فهم‌شان را دربارۀ محتوای این فصول به کار ببندند و پیامدهای فراگیرتر این نظریات و مباحث متفاوت را واکاوی کنند. اما فصول دیگر کتاب، به نظریه‌های مهم کاربردشناسی در بافت پرداخته‌اند. فصل‌های ابتدایی دربارۀ ماهیت کاربردشناسی و تبیین آن هستند که شامل یافته‌ها و دانسته‌های گوناگونی می‌شوند که پرداختن به آنها برای کاربردشناسی اهمیت اساسی دارد و نیز دربارۀ ظهور نسبتاً تازۀ این رشته که به‌خودی‌خود قلمرو جدیدی از جستار به شمار می‌رود.

در فصل‌های بعد دامنۀ بحث بسط داده شده است؛ این کار با بررسی و مطالعۀ موشکافانۀ گسترۀ وسیعی از پدیده‌های مرتبط با کاربرد زبان انجام می‌گیرد و اینکه چگونه نظریات کاربردشناسی با یکدیگر در تعامل و بر همدیگر اثرگذار بوده‌اند.

در کاربردشناسی مرسوم است که برای اشاره به سخنگوی هر پاره‌گفتار از ضمیر او/مؤنث استفاده کنند و از ضمیر او/مذکر برای اشاره به شنونده؛ روالی که این کتاب اتخاذ می‌کند نیز همین است تا از بدساختی دستوری و سبکی در استفاده از ضمایر او پرهیز کرده باشد. چنان‌که در کاربردشناسی آموخته می‌شود، سخنگو و شنونده هر دو نقشی فعال و حیاتی در خلق معنی همیارانه در بافت بازی می‌کنند، بنابراین اتخاذ چنین روالی به مفهوم امتیازی ویژه قائل شدن برای مؤنث یا مذکر بودن و همدلی بیشتر یا شخصیت اصلی جلوه‌دادن یکی از این دو نیست.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

یادداشت مؤلف

مقدمه

معنی‌شناسی و کاربردشناسی

تاریخچۀ کاربردشناسی

کاربردشناسی کلاسیک

کاربردشناسی مدرن

کاربردهای کاربردشناسی

کاربردشناسی و زبان در بافت

واژه‌نامه فنی و تخصصی

فهرست منابع

نمایه