صحیفۀ جعفری؛ شرح احوال امامزاده ابوجعفر عریضی در یزد
خلاصه
اثری که در این کتاب تصحیح شده، جزئی از یک مجموعۀ خطی متعلق به کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 8867 میباشد. این نسخه مجموعۀ اوراق و رسائل پراکندهای با کتابتهای مختلف مربوط به سدههای دهم تا سیزدهم هجری بوده که به صورت یک جلد کتاب خطی صحافی شده و در سال 1344 شمسی توسط کتابخانۀ مجلس از مرحوم سیدمحمد مشکوة ابتیاع شده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
اهمیت جایگاه مذهبی و اجتماعی سادات علوی در جهان اسلام و ایران سبب شده تا طیف وسیعی از مناسبات و جنبشهای اجتماعی در جهان مزبور حول محور ایشان صورت پذیرد. گذشته از نقش بارز مدارس و مساجد جامع در تمرکز حیات فکری و مذهبی شهرها، ارادت به سادات و مزارات ایشان به عنوان نماد برجستهای از علایق و عواطف مذهبی مردم، گونه دیگری از نهادهای دینی را در حیات مدنی جوامع اسلامی یعنی مزار امامزادگان رقم زده است. این مسئله خود تأثیر بسزائی در شکل گیری شاخه مهمی از ادبیات اسلامی مشتمل بر کتب انساب و مزارات داشته است.
عوامل گوناگون مذهبی، اجتماعی و سیاسی در اقامت سادات در جایجای ممالک اسلامی و احیاناً تبدیل مزار ایشان به یک کانون مذهبی و زیارتگاه مردم مؤثر بوده است. این مسئله افزون بر رونق نگارش کتب انساب و مزارات سادات در طول دوران اسلامی، امروزه نیز بنا بر اهمیت آن در ساختار حیات فکری و اجتماعی مسلمانان بخشی از پژوهشهای نوین ایرانشناسی و اسلامشناسی را به خود معطوف داشته است.
ولایت یزد نیز در مقاطع مختلف تاریخ دورۀ اسلامی به لحاظ جذب طیفهایی از سادات علوی جایگاه برجستهای دارد. در این میان امامزاده ابوجعفر محمد بن علی بن عبیدالله بن احمد شعرانی بن علی عُریضی بن امام جعفر صادق (ع) که در افواه مردم یزد مشهور به امامزاده جعفر است، بزرگترین امامزاده یزد به شمار میرود. اهمیت این امامزاده موجب شده تا تواریخ یزد همچون تاریخ یزد جعفری، تاریخ جدید یزد احمد کاتب و جامع مفیدی هر یک جزئی از مطالب خود را به شرح احوال وی و مزارش اختصاص دهند.
اثری که در این کتاب تصحیح شده، جزئی از یک مجموعۀ خطی متعلق به کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 8867 میباشد. این نسخه مجموعۀ اوراق و رسائل پراکندهای با کتابتهای مختلف مربوط به سدههای دهم تا سیزدهم هجری بوده که به صورت یک جلد کتاب خطی صحافی شده و در سال 1344 شمسی توسط کتابخانۀ مجلس از مرحوم سیدمحمد مشکوة ابتیاع شده است.
این رساله در روزگار شاه طهماسب صفوی (930 ـ 948 ق) به سال ۹۶۲ توسط شخصی از سادات نوربخش بهنام محمد بن ناصر الحق بن سعد الحق بن محمد حسینی کاظمی تألیف شده است. مصنف افزون بر ذکر تألیف اثر، ماده تاریخ آن را نیز به نظم درآورده و در خلال آن از تخلص خود «طاهر» نیز یاد کرده است. نویسنده رساله خودش را به شاه نعمتالله یزدی (912 ـ 971 ق) از چهرههای مشهور سلسله دیگری از سادات حسینی یعنی دودمان شاه نعمتالله، ولی (731 ـ 834 ق) تقدیم کرده و کار تألیف آن را بهنام او به انجام رسانده و در خلال مقدمه خویش بر این رساله قطعه شعری نیز در مدح وی سروده است.
این اثر که تنها بخشی از آن باقی مانده است، در سال ۹۶۲ ق. مقارن با ایّام سلطنت شاه طهماسب توسط سیّدمحمّد نوربخش از سلسلۀ نوربخشیه برای شاه نعمتاللّه یزدی معروف به «باقی» از احفاد شاه نعمتاللّه ولی نگاشته شده است و نمونهای از پیوند و تعامل میان جریانهای گوناگون طریقتمشرب به شمار میرود.
این رساله با عنوان صحیفه جعفری در قالب پنج صحیفه تدوین شده که این نسخه تنها دربرداندۀ مقدمه و بخشی از صحیفۀ اول است. متأسفانه نسخه دیگری از این اثر برای تکمیل اجزای ساقط شده آن شناخته نشده است. مصنف در مقدمه خویش ضمن اذعان به انعکاس احوال امامزاده جعفر و مزار وی در تاریخ یزد جعفری در روزگار شاهرخ تیموری در سال ۸۴۵، عدم نگارش اخبار عمارات و تعمیراتی که پس از تاریخ مزبور برای مزار این امامزاده صورت پذیرفته را خاطرنشان ساخته است.
صحیفه دوم تا چهارم نیز آن چنانکه در فهرست مطالب رساله قید شده، به ترتیب به ذکر اعقاب امامزاده ابوجعفر، توصیف مزار و عمارات وابسته و بنایان آن، ذکر اوقاف امامزاده و واقفان و متولیان آن اختصاص داشته و سرانجام صحیفه پنجم مشتمل بر بیان مرمت و تعمیرات مزار امامزاده در روزگار حیات مولف و مخدومش شاه نعمتالله یزدی بوده است؛ بنابراین صحایف اخیر ظاهراً دربردارنده اطلاعات و جزئیات درخور توجهی بوده است و مفقود شدن آنها از این نسخه ضایعه تأسفبرانگیزی است.
از جمله نکات شایان توجه در این اثر انعکاس پررنگ شخصیت امام رضا (ع) در خلال شرح احوال امامزاده ابوجعفر است. پس از مقدمۀ مصحح، متن اثر و تصویر نسخه با کیفیت بالایی منتشر شده است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
مؤلف و مهدی الیه رساله
ساختار اثر
سهوهای تاریخی نسخه
روش تصحیح
متن صحیفۀ جعفری
تصویر نسخۀ خطی
نمایههای متن اصلی رساله
آیات
احادیث و امثال و حکم
اشعاری فارسی و تازی (به ترتیب قافیه و ردیف)
کسان
جایها
طوایف و خاندانها و گروههای اجتماعی
کتابها
مشاغل و اصحاب حرف
مدنیات
کتابنامه
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
نظری یافت نشد.