معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

ادبيات فارسي كه از پديده‌های مهم هويت فرهنگي ما ايرانيان محسوب مي‌شود، بي‌شك از غني‌ترين ادبيات جهان است. گنجينۀ شعر نه‌تنها نزد فارسي‌زبانان ارزشمند است، بلكه مفاهيم عالي و صورت‌هاي زيباي آن بر فرهنگ و ادبيات ديگر ملت‌ها نيز تأثيرگذار بوده است، به گونه‌اي كه براي باروركردن ادبيات خويش از آن بهره‌ها برده‌اند.

از بین شاعران فارسی‌گوی که قرن‌ها در ایران محبوب خاص و عام بوده‌اند و در سه قرن اخیر جایگاه فرامرزی خویش را به دست آورده‌اند، باید از حکیم ابوالقاسم فردوسی نام برد. حکیم فردوسی سرایندۀ شاهنامه، بزرگ‌ترین شاعر عصر خویش و یکی از پرآوازه‌ترین شاعران و داستان‌پردازان تاریخ جهان و ایران است. او از کسانی است که سبک مخصوص به خود دارد؛ به طوری که در تمام این مدت هزار سال چهرۀ او منفرد و ممتاز مانده است.

شاهنامۀ فردوسی به عنوان سند هویت ملی ایرانیان نام برده می‌شود و با تاریخ پرماجرای این سرزمین پیوند ناگسستنی دارد. در واقع شاهنامه عصاره و چکیدۀ تمدن و فرهنگ ایران در طی دوهزار سال است. این اثر که شامل حدود شصت‌هزار بیت است، یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین حماسه‌های جهان است که سرایش آن سی سال طول کشیده است.

در شاهنامه خرد و خردورزی منشأ تمام پیروزی‌ها، پیشرفت‌ها و نیکی‌هاست و در مقابل شکست‌ها و غم‌ها حاصل نبودن این گوهر ارزشمند است. از این‌رو حکیم فردوسی در دیباچه و تمام داستان‌های شاهنامه، خرد را ستایش می‌کند و بر خردورزی تأکید دارد.

جهانیان قدر این شاهکار بزرگ ایرانی را پیش و بیش از خود ما شناخته بودند، به طوری که «لمسدن» انگلیسی در سال 1811 میلادی و «ترنرماکان» انگلیسی در سال 1829 میلادی در کلکته و «ژول مول» در سال‌های 1838 ـ 1878 میلادی در پاریس چاپ‌های معتبری از شاهنامه را به طبع رسانیدند و در پی آن ترجمه‌های متعددی به زبان‌های مختلف از شاهنامۀ فردوسی منتشر گردید که باعث شهرت فردوسی در اروپا گردید.

این کتاب سعی دارد تا جایگاه فردوسی را در کشورهای مهم غربی از جمله فرانسه، آلمان و انگلستان به تصویر بکشد. برای رسیدن به چنین هدفی ابتدا اندیشه و جهان‌بینی فردوسی به عنوان بزرگ‌ترین حماسه‌سرای ایران بیان می‌شود؛ زیرا فردوسی در قالب روایات اساطیری و حماسی، جهان‌بینی خویش را که چکیدۀ اندیشه و حکمت ایرانی است، بیان کرده و همین مسئله شاهنامۀ فردوسی را از بقیۀ حماسه‌های جهان متمایز کرده است. نگاه خاص او به میتولوژی، انسان‌مداری، حکمت و سرنوشت و .... شاهنامه را به اثری اخلاقی و حکمی بدل کرده و این نگرش باعث توجه و تأثیرپذیری اروپاییان از شاهنامه گشت. برای آشکارشدن منزلت شاهنامه میان حماسه‌های معروف جهان، خلاصه‌ای از حماسه‌های معروف از جمله گیلگمش، ایلیاد، اودیسه، انه‌اید، شانسون دو رولان، نیبلونگن، رامایانا و مهابهاراتا بیان و با شاهنامۀ فردوسی مطابقت داده شده تا ارزش حماسی و ادبی هر یک مشخص گردد.

روند شرق‌شناسی در غرب و تلاش مستشرقان در معرفی آثار ادب فارسی را نباید نادیده گرفت. تنی چند از مهم‌ترین مستشرقان معروف که در شناساندن شاهنامۀ فردوسی به اروپا نقش داشتند به اختصار معرفی گردیده‌اند؛ زیرا که شاید در ابتدا علم خاورشناسی به عنوان یک هدف تجاری، سیاسی در نظر گرفته شده بود و از این‌رو بسیاری از شرق‌شناسان به یادگیری زبان‌های ترکی و عربی و فارسی پرداخته بودند؛ ولی به واسطۀ آشنایی با زبان و ادبیات فارسی به شایستگی‌های آن زبان در انتقال ادبیات غنی و باارزش پی بردند و به مطالعه و گسترش ادب این سرزمین‌ها به واسطۀ ترجمه و چاپ این آثار پرداختند.

به سخنی دیگر خاورشناسان در مواجهه با چنین ملتی که دارای سابقۀ طولانی دانش و ادب بودند و تمدنی هزارساله را با خود به یدک می‌کشیدند، شیوه‌ای دیگر برگزیدند که عبارت از انتقال دانش ادبی و فلسفی این جوامع به سرزمین‌های خود از یک‌سو و وابسته نمودن مردم سرزمین‌های شرق، چه از نظر علمی و چه اقتصادی به جوامع خود از سوی دیگر بود. در بخش پایانی نیز به نفوذ فردوسی و شاهنامه در سه کشور فرانسه، آلمان و انگلستان پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

بخش اول: چرا غرب از شاهنامه تأثیر پذیرفت

بخش دوم: منزلت شاهنامه در میان حماسه‌های جهان

بخش سوم: درآمدی بر شرق‌شناسی

بخش چهارم: شاهنامۀ فردوسی در اروپا

منابع و مآخذ