معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

شمارۀ هشتم و نهم از فصلنامۀ تاریخ مردم «مردم‌نامه» در نه بخش تاریخ اجتماعی، تاریخ اقتصادی، ادبیات و تاریخ مردم، تاریخ هنر مردم، تاریخ سیاسی، مردم‌نامه‌نویسی: نظریه و روش، کشکول، تلگرام‌نوشته‌ها و وقایع اتفاقیه منتشر شده است.

واژه‌هایی چون نوکر، چاکر، کلفت و غلام که ریشه در ادبیات و زندگی ما فارسی‌زبانان داشت، برگرفته از رسمی بود که تا اواخر دورۀ قاجاریه در شیوۀ زندگی این مرزوبوم رایج بود و آن نوعی بهره‌گیری از نیروی کار انسان‌ها در قالب خریدوفروش آنان بود که در این منطقه از دوران باستان متداول بود. در بخش اول با عنوان «تاریخ اجتماعی» یک نوشتار آمده که نویسنده در آن به تاریخ خدمتکاران خانگی در ایران دوره‌های قاجار و پهلوی پرداخته است.

نشریۀ «مردم‌نامه» نخستین جلسه از سلسله نشست‌های «خاطره‌نگاری و تاریخ مردم» خود را با نقد و بررسی کتاب «از سرد و گرم روزگار» نوشتۀ احمد زیدآبادی آغاز کرد. در این نشست حسن باستانی راد و داریوش رحمانیان به نقد و بررسی این کتاب پرداختند و در ادامۀ این برنامه نیز احمد زیدآبادی به شرح و وصف چگونگی و چرایی نگارش خاطرات خود پرداخت. متن پیاده‌شدۀ این نشست در بخش «ادبیات و تاریخ مردم» این شماره آورده شده است. در ادامۀ این بخش دو نوشتار آمده که در اولین آنها نویسنده کوشیده به تأمل در این دو پرسش بپردازد که: مردم زمانۀ هدایت در طنز او چگونه بازتاب یافته‌اند؟ و چرا هدایت از دریچۀ طنز به پیرامونش نگاه می‌کرد؟ نوشتار آخر این بخش نیز به بررسی مردم در نمایش‌نامه‌ها و آثار بهرام بیضایی اختصاص دارد.

استفاده از عناصر تصویری و جلوه‌های بصری هنرهای کهن، سنتی و مردمی در آثار پرویز تناولی مقبول همگان است و همه از آن اطلاع دارند؛ اما نوع زاویۀ دید و چگونگی کاربست عناصر اهمیت خاصی دارد. در بخش «تاریخ هنر و مردم» این شماره در نوشتاری به تاریخ هنر مردم ایران در آئینۀ آثار تناولی پرداخته شده است.

احمد اشرف خدمات بسیاری به جامعۀ علمی ایران کرده و به واسطۀ این خدمات یکی از چهره‌های سرشناس حوزه‌های تاریخ و جامعه‌شناسی ایران است. آثار او تأثیر فراوانی بر حوزه‌های مختلف علوم انسانی گذاشته است. بخش «مردم‌نامه‌نویسی؛ نظریه و روش» این شماره اختصاص به نقد و بررسی کارنامۀ علمی احمد اشرف دارد. نوشتارهای این بخش در واقع گفتارهای نویسندگان در نخستین جلسه از سلسله نشست‌های تاریخ نظریه‌ای/ مفهومی ایران بوده که به نقد و بررسی کارنامۀ احمد اشرف پرداخته شده است. در این نشست سهیلا ترابی فارسانی، حمید احمدی، حمید عبداللهیان، مصطفی عبدی و داریوش رحمانیان به ارائۀ نظرات خود پرداخته‌اند.

در میان تاریخ‌نگاران و تاریخ‌پژوهان زن معاصر ایران و در کنار نام‌هایی چون هما ناطق، شیرین بیانی و افسانه نجم‌آبادی، منصوره اتحادیه چهره‌ای آشناست. استاد پیشین تاریخ دانشگاه تهران که تنها به تدریس و تحقیق و نگارش تاریخ بسنده نکرده و با راه‌اندازی و مدیریت نشر تاریخ ایران، خدمات ارزنده‌ای در پیشبرد تاریخ‌نگاری معاصر ارائه داده است. در بخش «تاریخ در ترازو» این شماره گفتگویی با او صورت گرفته که به نقد و ارزیابی تاریخ‌نگاری در ایران معاصر پرداخته شده و دیدگاه وی در زمینۀ آسیب‌شناسی تاریخ‌پژوهی جدید ایرانی بررسی شده است.

تاریخ اقتصادی، تاریخ سیاسی، کشکول، تلگرام‌نوشته‌ها و وقایع اتفاقیه دیگر بخش‌های این شماره را شکل می‌دهند.

فهرست مطالب این شماره:

* تاریخ اجتماعی: تاریخ خدمتکاران خانگی در ایران (قاجاریه و پهلوی)/ نیلوفر کسری

* تاریخ اقتصادی: جهانی که از دست داده‌ایم، چشم‌اندازهای کلان/ فرانچسکو بولدیتزونی؛ ترجمۀ محمدجواد عبداللهی

* ادبیات و تاریخ مردم

درآمد: نشست خاطره‌نگاری و تاریخ مردم/ حسن باستانی راد، احمد زیدآبادی و داریوش رحمانیان

عقل کامل می‌شود از سرد و گرم روزگار/ حسن باستانی راد

تاریخ مردم در آیینۀ متون خاطره‌نگارانه: از سرد و گرم روزگار/ داریوش رحمانیان

سخنرانی احمد زیدآبادی

طنز در آثار صادق هدایت/ فرهاد دشتکی‌نیا

مردم ایران در آثار بهرام بیضایی/ زهرا حاتمی

* تاریخ هنر مردم: تاریخ هنر مردم ایران در آئینۀ آثار پرویز تناولی (مطالعۀ موردی: نقش شیر)/ لطف‌الله کارگری آریان، مرتضی افشار

* تاریخ سیاسی

قدرت‌یابی دیوکس و تأسیس پادشاهی مقدس/ آنتونیو پاناینو؛ ترجمۀ وزیر منبری

علم و جنگ/ محمدابراهیم محجوب

* مردم‌نامه‌نویسی: نظریه و روش

درآمد؛ نشست تاریخ نظریه‌ای/ مفهومی ایران؛ کارنامۀ احمد اشرف/ سهیلا ترابی فارسانی، حمید احمدی، حمید عبداللهیان، داریوش رحمانیان

روش‌شناسی و مسئله‌شناسی طبقات اجتماعی در پژوهش‌های تاریخی احمد اشرف/ سهیلا ترابی فارسانی

چرخش فرهنگی در نوشته‌های احمد اشرف/ حمید احمدی

چرخش‌های معرفتی در آثار احمد اشرف/ حمید عبداللهیان

احمد اشرف و تاریخ مفهومی/ نظریه‌ای ایران/ داریوش رحمانیان

نمادگرایی انقلابی میشله؛ از هرمنوتیک تا سیاس/ ادوارد ک. کاپلان؛ ترجمۀ صفورا برومند

* تاریخ در ترازو: گفتگو با منصوره اتحادیه دربارۀ تاریخ و تاریخ‌نگاری در ایران معاصر/ محسن آزموده

* کشکول

* تلگرام‌نوشته‌ها

* وقایع اتفاقیه