معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

امروزه نظام آموزشی به عنوان مؤلفۀ اساسی و بخش تفکیک‌ناپذیری از زندگی اجتماعی جوامع بشری در نظر گرفته می‌شود. زندگی اجتماعی انسان‌ها با آموزش و یادگیری گره خورده است؛ چنان‌چه توسعۀ همه‌جانبه هر کشوری بدون سرمایه‌گذاری در نظام آموزشی امکان‌پذیر نمی‌باشد. نظام‌های آموزشی در نیا با موانع و مشکلاتی روبرو هستند که می‌تواند فرصت‌های آموزشی را تبدیل به تهدید و آسیب کند. نظام آموزشی در جامعۀ ایران نیز برای تحقق اهداف خود با موانع و آسیب‌های جدی مواجه است که آگاهی و شناخت نسبت به آن می‌تواند راهکارهای پیش‌روی سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان و مدیران نظام آموزشی قرار دهد تا به گونۀ بهتری و با شناخت بیشتری نسبت به مسائل و مشکلات و چالش‌های روبرو، برنامه‌ریزی و تصمیمات مثمری اتخاذ کنند.

با توجه به این مهم، این کتاب با عنوان «آسیب‌شناسی نظام آموزشی» با تأکید بر مسائل اساسی ذیل تدوین شده است:

در فصل اول کتاب مفهوم تقسیم کار در نظام آموزشی مورد بحث قرار گرفته است. در این ارتباط صور نابهنجار تقسیم کار مطرح شده است که شناخت آن می‌تواند به تقسیم کار بهنجار در نظام آموزشی کمک کند. همچنین در پایان این فصل امر تقلب در نظام آموزشی به عنوان یکی از پیامدهای تقسیم کار نابهنجار مورد بررسی قرار گرفته که از طریق سنخ‌شناسی امر تقلب، علل آن مشخص شده است.

در فصل دوم از دیدگاه کارشناسان، مدیران و معلمان مهم‌ترین مسائل نظام آموزشی مورد بحث قرار گرفته است. در این ارتباط به مسائلی از قبیل نبود و عدم همکاری بین نهادی، اثرت مقابل خانواده و نظام آموزشی، بازتولیدکنندۀ خشونت، بزرگ‌شدن نقش رسانه‌های جمعی، بی‌سامانی آموزشی و عدم قشربندی، افزایش نرخ آسیب‌های اجتماعی بین دانش‌آموزان و معلمان، کمبود نیروی انسانی در نظام آموزشی (کمبود مشاوران زن و مرد در سطح مدارس)، هم‌زمانی امتحان و کلاس درس در مدارس، تغییرات جهشی در انتصاب مدیران نظام آموزشی اشاره شده است.

در فصل سوم طرد اجتماعی میان دانش‌آموزان مورد بحث و تبیین قرار گرفته است. این فصل که با روش تلفیقی (کمی و کیفی) میان دانش‌آموزان انجام شده، زوایای پنهان مسئلۀ طرد اجتماعی در نظام آموزشی را مشخص می‌کند. همچنین در این قسمت به ارتباط متغیرهای کیفیت زندگی، سرمایۀ فرهنگی، مشارکت اجتماعی و تبعیض اجتماعی با طرد اجتماعی دانش‌آموزان پرداخته شده است. بخش پایانی این فصل به این اختصاص یافته که طرد اجتماعی دانش‌آموزان پدیده‌ای چندبعدی، پیچیده و پنهان است که برای کاهش آن به تعامل بین نهادی و مشارکت نظام آموزشی با نهاد خانواده و کنشگران نظام آموزشی نیازمند است.

فصل چهارم به بررسی عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی معلمان با روش سلسله‌مراتبی (ahp) پرداخته است. در این فصل مهم‌ترین عوامل رتبه‌بندی‌شدۀ مؤثر بر نشاط اجتماعی معلمان؛ امید به آینده، دینداری، پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی، سطح تحصیلات و پذیرش اجتماعی است. همچنین در این فصل نتایج مقایسۀ زوجی معیارهای نشاط اجتماعی معلمان بر اساس جنسیت نشان می‌دهد که زنان پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی و پذیرش اجتماعی را بیش از مردان و مردان امید به آینده، سطح تحصیلات و دینداری را بیش از زنان بر نشاط اجتماعی خود مؤثر می‌دانند.

فصل پنجم آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی بر دانش‌‌آموزان را بررسی می‌کند. در این فصل از طریق روش تحلیل مضمون پس از اکتشاف پنج مسئلۀ مهم خانواده‌گریزی، بی‌اعتمادی اجتماعی، اثرات تحصیلی، پورنوگرافی، ازدواج زودهنگام را از مهم‌ترین پیامدهای شبکه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار داده است.

فصل ششم به بررسی میزان آگاهی دانش‌آموزان از حقوق شهروندی و عوامل مرتبط با آن می‌پردازد. در این فصل میزان آگاهی از حقوق شهروندی با ابعاد آگاهی از حقوق مدنی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و جنسیتی مورد سنجش قرار گرفته و به رابطۀ بین متغیرهای جنسیت، نوع تحصیلات، میزان عضویت در انجمن‌ها و کانون‌های مدرسه، تحصیلات والدین، مکان (روستایی یا شهری بودن) و استفاده از رسانه‌های جمعی با میزان آگاهی از حقوق شهروندی پراخته می‌شود.

فصل هفتم و هشتم به عنوان راهکارهایی برای افزایش میزان آگاهی دانش‌آموزان از حقوق شهروندی از طریق آموزش شهروندی است. در فصل هفتم آموزش شهروندی و نقش آن در نظام آموزشی، رویکردها و نظریات مرتبط با آن و وضعیت آموزش شهروندی در نظام آموزشی ایران مورد بحث قرار گرفته است.

در فصل آخر به آگاهی از حقوق شهروندی به مثابۀ امری رسانه‌ای پرداخته شده است. این فصل که در تکمیل فصل هفتم نوشته شده، رسانه‌های ارتباط‌جمعی را وسیله‌ای برای افزایش آگاهی از حقوق شهروندی می‌داند که به افزایش مشارکت اجتماعی شهروندان نیز منجر می‌شود.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: تقسیم کار در نظام آموزشی

فصل دوم: مسائل نظام آموزشی

فصل سوم: طرد اجتماعی دانش‌آموزان

فصل چهارم: نشاط اجتماعی معلمان

فصل پنجم: آسیب‌شناسی استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی

فصل ششم: آگاهی از حقوق شهروندی

فصل هفتم: آموزش شهروندی

فصل هشتم: آگاهی از حقوق شهروندی به مثابه امری رسانه‌ای

منابع