معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

با تلاش مداوم و ستودنی نسل‌های پی‌درپی زبان‌شناسان ایران، آنچه در آغاز در قالب دانشی نوپا و وارداتی در علوم انسانی به کشورمان راه یافته بود، اکنون به علمی بومی و در خدمت زبان فارسی و زبان‌های ایران قرار گرفته است.

ما به دلیل انسان بودنمان جهان اطراف‌مان را به شکلی درک می‌کنیم که امکان‌اش بر حسب حواس پنج‌گانه‌مان تعیین شده است. تعریف هر آنچه امکان درک‌اش را داریم، تعریفی صرفاً «انسانی» است. آنچه از جهان خارج برای نوع انسان قابل درک است، در مغز ما و از طریق دو فرآیند انتخاب و ترکیب، ما را به تعبیر اطلاعاتی می‌رساند که در حافظه‌مان ثبت می‌کنیم. «زبان» یکی از نظام‌های نشانه‌ای پیچیده‌ای است که انسان برای ایجاد ارتباط در اختیار دارد. ایجاد ارتباط بر حسب نیاز سه اصلی انسان، یعنی «امنیت»، «رشد» و «جفت‌یابی» و برای رسیدن به هدفی صورت می‌پذیرد.

منظور اصلی نویسنده از نوشتن این کتاب، این بوده و هست که بخشی از نگرش خود به مطالعۀ زبان را معرفی کند؛ یعنی «روایت» البته تعریفی که موردنظر اوست، بخش مهمی از این نگاه را شکل می‌دهد.

نامی که نویسنده برای این کتاب انتخاب کرده است، می‌تواند گمراه‌کننده به نظر برسد. این اصطلاح در این کتاب در همان مفهوم سنتی‌اش موردنظر نیست. برای مجموعه‌ای از مخاطبان این کتاب، «روایت» تعریفی دارد که ما را به سمت‌وسوی متن ادبی می‌کشاند. نویسنده کلیتی از این اصطلاح را معرفی می‌کند که تعریف سنتی‌اش صرفاً بخشی از آن را شکل می‌دهد. مبنای حرف‌های نویسنده آن است که از آنجا که با درک انسان از جهان خارج آغاز می‌شود، نگرشی ادراکی تبقی می‌شود. این دیدگاه کاملاً بومی است و به همین دلیل چون با نام متفکری خارجی همراه نیست، کسی را مشعوف خود نمی‌کند و در نتیجه نقدپذیر باقی می‌ماند.

فصل نخست این کتاب قرار است چند نکته را برای خواننده معلوم کند. نویسنده ابتدا به سراغ تعریفی از روایت می‌رود که بر حسب سنت برای این اصطلاح به کار می‌رود تا در نهایت مشخص کند که با این تعریف در این کتاب کاری ندارد و قصد دارد از همین اصطلاح در مفهومی به مراتب گسترده‌تر بهره بگیرد. سپس چند اصطلاح متداول بازبینی شده و به کمک چند استدلال معلوم می‌شود که در نگرش نویسنده کار از کجا آغاز می‌شود و در کجا پایان می‌پذیرد. در واقع نویسنده در این فصل به سراغ هیچ مطلب فنی‌ای نرفته و تنها به مرور مواردی پرداخته که برای خوانندۀ کتاب کاملاً آشنا و احتمالاً بدیهی جلوه می‌کند.

نویسنده در فصل دوم کتاب به سراغ معرفی نکاتی رفته که مبانی اولیۀ نگرشی ادراکی به زبان به حساب می‌آیند و دست‌کم برای خود نویسنده معتبرند. در این فصل به این نکته اشاره شده که این طرح نمی‌تواند «جوهر» را نادیده بگیرد و صرفاً به مطالعۀ «صورت» زبان بپردازد.

در فصل سوم تلاش نویسنده بر این است که اولاًَ معلوم کند چگونه بر حسب نوعی نگرش ادارکی به تعبیر می‌رسیم و دوم اینکه ثابت شود هم‌اکنون نیز هیچ زبان‌شناسی پایبند این مبنای اولیۀ رشته‌اش باقی نمانده و به‌اجبار به سراغ مطالعۀ همین مواد فیزیکی می‌رود. اصطلاح «بافت» برای خوانندۀ این کتاب، اصطلاحی کاملاًَ شناخته‌شده است که بر اساس آرای بلومفیلد از یک‌سو و فرث از سوی دیگر، به «ساخت» زبان محدود می‌شود و البته با آنچه مالینفسکی تحت عنوان «بافت موقعیتی» مطرح کرده است، گسترش می‌یابد. در این فصل مشخص می‌شود که اگر قرار باشد به مطالعۀ «تعبیر» بپردازیم، به سه نوع «بافت» نیاز داریم و بدون حضور این بافت‌ها، امکان تولید و تعبیر زبان میسر نیست.

به مبحث «روایت» در فصل چهارم پرداخته شده است. در واقع نویسنده در این فصل بر اساس آنچه در فصول پیشین براساس ایدۀ خود دربارۀ «روایت» مطرح کرده، به سراغ این مقوله از منظری رفته است که در این طرح به کار می‌آید.

فصل پایانی کتاب در واقع خلاصه‌ای است از آنچه نویسنده قصد داشته در این کتاب بیان کند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل 1: آغاز سخن

فصل 2: مفاهیم پایه

فصل 3: بافت

فصل 4: روایت

فصل 5: پایان سخن

کتابنامه

نمایه