معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

نوشتن معجزه می‌کند و از پرحرفی و پرادعایی می‌کاهد و بر تأمل و تحمل می‌افزاید. نظام آموزش و پرورش ما برخلاف دیدگاه مولانا جلال‌الدین محمد بلخی (دانشمندی را بمان! بینش‌‌مندی را پیش‌گیر!) بر اساس تبلیغ مستقیم و ناشیانۀ مفاهیم دینی و بمباران ذهن و روان دانش‌آموزان با پند و نصیحت است.

«ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند» تا سرچشمۀ ذوق و هنر دانش‌آموزان نشکفد و مدرسه و درس برای‌شان جذابیت نداشته باشد. کلاس نگارش تنها فرصتی است که دانش‌آموزان بدون ترس از مواعظ خشک و دغدغۀ نمره، اندکی به خودشان فکر کنند و حاصل تخیلات نوجوانانۀ خود را روی کاغذ بیاورند.

خلاقیت ادبی دانش‌آموزان بسیار غافلگیرکننده و تأمل‌برانگیز است؛ زیرا نشان از ضمیر ناخودآگاه و اندیشه‌های درونی آنها دارد؛ نه‌تنها معلمان و مسئولان، بلکه دانش‌آموزان هم به این دلیل که خود را در نظام تعلیم و تربیت صاحب‌نظر و رأی نمی‌دانند، به پرورش این استعداد خود نمی‌پردازند. در کلاس نگارش اطلاعات ادبی، دستوری، نگارشی، مذهبی و تاریخی که در انبار حافظه راکد مانده، از این زندان بیرون آمده و به عرصۀ کاربرد و پردازش و نقد وارد می‌شود.

این کتاب زمینه‌هایی را فراهم می‌کند تا با ساده‌ترین شکل مهارت‌های نگارشی را برای انواع نوشته‌های خلاق فراهم کند. ساده از این‌رو که شدنی و ممکن و آسان است. هر کسی می‌تواند جملاتی را تولید کند و اینکه خلاق است از آنجا که معلوم می‌شود که انبوه جملات تولیدی هر یک از زاویه‌ای به یک موضوع می‌نگرد. رویش اندیشه را در تولیدات این کتاب از زبان و قلم دانش‌آموزان می‌توان دید. در واقع این کتاب فرآیند نوشتن است. نشان می‌دهد از لحظۀ آغاز تا انجام چه فرآیندی طی شده است. حاصل کار کلاس است و از کلاس تولید شده و بازگشت آن هم به همان کلاس‌هاست. تفاوت آن با سایر کتب نگارش در همین دقیقه و لطیفه نهفته است که خالق این جملات خود دانش‌آموزان هستند. طراحی آن خلاقانه است و موضوعات خلاقانه و برانگیزاننده دارد که همگی در کلاس اتفاق افتاده است، مهارت‌محور، کوتاه و انجام‌شدنی است.

این کتاب گلچینی از تمرین‌های کلاس نگارش دبیرستان امام صادق (ع) قم (حکیم نظامی سابق)، دبیرستان فرهنگ و دانشگاه فرهنگیان قم است که برخی از آنها در خبرنامۀ گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی (از سال 1395 تا امروز) منتشر شده است. بیش از پنج‌هزار جمله و متن خلاقانۀ دانش‌آموزان و دانشجویان شهر قم در این کتاب آمده است: دوهزار جمله از دانش‌آموزان دبیرستان امام صادق (ع)، هزار جمله از دانشجویان دانشگاه فرهنگیان، هزار جمله از دانش‌آموزان دبیرستان فرهنگ و دویست جمله از دانش‌آموزان دبیرستان افق روشن. تولیدکنندۀ همۀ این جملات پر از خلاقیت و زیبایی و شگفتی، ذهن و زبان دانش‌آموزانی هستند که نگارندۀ این کتاب فقط راهنما و مشوق آنها بوده است.

یک ویژگی این کتاب، تولید روشی نوین در نگارش است؛ نگارش تک‌جمله‌ای یا جمله‌نگاری خلاق. اولین گام در نوشتن، تولید چنین جملاتی است تا به بندنویسی منجر شود. تک‌جمله‌هایی که بسیار حیرت‌آور است. جوشش و رویش اندیشه را می‌توان از این جملات دریافت. وقتی آن را با کار جمعی و در نگاه کلی می‌بینیم، حیرت‌افزا می‌شود.

از بخش‌های جالب توجه این کتاب، یکی هم زبان‌حال‌نویسی است. کاری که دانش‌آموزان به‌شدت دوست دارند و خلاقیت نشان می‌دهند؛ ذوق به خرج می‌دهند. فضایی تازه ایجاد می‌کند تا خود را در قالب شیئ یا چیزی بگذارند و روح‌شان در آن حلول کند و از آن زاویه همه چیز را ببینند.

زمینۀ جذاب دیگر کتاب، مقایسه‌نگاری و نگارش سنجشی است. وقتی قرار باشد دو چیز با هم مقایسه شود، خلاقیت ظهور می‌یابد و زمینه‌های رویش پدید می‌آید؛ به‌ویژه که آن دو چیز شلغم و مدرسه باشد!. اساساً یک تعریف خلاقیت همین است که بتوان دو چیز یا امر ناسازگار را در کنار هم آورد. گسترده‌‌نگاری زمینۀ دیگری است که در کلاس آزموده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

پیش‌گفتار: نوشتن خلاق، محصول تمرین و تلاش/ مقدمه دکتر حسن ذوالفقاری

راهکارهایی برای جذابیت کلاس انشا

مهارت فرهنگ لغات خودمانی

مهارت ضرب‌المثل‌نویسی

مهارت زبان حال‌نویسی (جانشین‌سازی)

مهارت سنجش و مقایسه

مهارت گسترش شخصیت

مهارت گسترش زمان

مهارت گفتگونویسی

مهارت تصویرخوانی

مهارت گزارش‌نویسی

مهارت اگرنویسی

مهارت خوراکی‌نویسی

مهارت گسترش مکان

نگارش‌های برتر دانش‌پژوهان غیرایرانی