معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تاجیکستان در درازنای تاریخ، بخشی از ایران و سرزمین خراسان بزرگ بوده است که آن را به نام ماوراءالنهر یا ورارودان می‌شناسیم. این سرزمین پس از اسلام به زنده کردن زبان فارسی و فرهنگ ایرانی روی نمود و سامانیان که نخستین فرمانروایی فراگیر ایرانی پس از اسلام را پدید آوردند، از سرزمین خراسان و بخشی که امروزه تاجیکستان نامیده می‌شود، برخاستند و پس از اسلام نیز بزرگان بسیاری از این سرزمی سربرآوردند؛ از جمله رودکی پدر شعر فارسی پس از اسلام، پورسینا دانشمند بزرگ و جهانی ایران، ابوریحان بیرونی و بسیاری دیگر از شاعران، نویسندگان، دانشمندان و فرزانگان ایران که از تاجیکستان امروزی برخاسته‌اند.

تاجیکستان امروزی پیش از اسلام به نام سرزمین سغد یا سغدیانا شناخته می‌شود که کوه‌های پامیر بر آن سایه افکنده است و بدخشان تاریخی بالعل شاعرپسندش، هم‌اینک بخشی از این سرزمین است. از دیگر بخش‌های این سرزمین می‌توان به شهرهای تاریخی چون خجند و کولاب، یغناب، ختلان، استروشن (استاره افشان) و شهر حصار اشاره کرد.

این دیار را می‌توان آبخست مانند یا شبه‌جزیره‌ای دانست که از سه سو در میان ترکان جای دارد و زبان فارسی که تاجیکان به آن سخن می‌گویند، گویشی از خراسان بزرگ است که همۀ تاجیکان به آن زبان فارسی می‌گفتند؛ اما با افسوس در سال 1378 واژۀ فارسی از آن زدوده شد و به جایش زبان تاجیکی را به کار بردند که با ناخشنودی و اعتراض روشن‌اندیشان و روشنفکران تاجیکستان روبرو شد و با شعار «زبان رودکی را پاس بداریم» ناخشنودی خود را بر زبان آوردند.

این کتاب سفرنامه‌ای فرهنگی است ‌که آثار تاریخی و فرهنگی، گنجینه‌ها و زندگی روزمرۀ مردمان تاجیکستان را شرح داده است. گفتنی است که این کتاب به همراه عکس‌های بسیاری از همۀ ابعاد فرهنگی و زندگی روزمرۀ مردمان و آثاری که در موزه‌های شهرهای گوناگون تاجیکستان و سمرقند و بخارا است منتشر شده است. خوانندۀ کتاب با شهرهای بسیاری همانند خجند، پنج‌کنت، استروشن و کولاب و آثار تاریخی و کهن چون مغ‌تپه، قلعۀ حصار، قلعۀ هولبک و دیگر یادگارهای تاریخی و فرهنگی آن سامان آشنا می‌شود و آگاهی‌های بسیاری به دست می‌آورد.

نویسندۀ کتاب همچنین ازآرامگاه رودکی در پنج‌رود وآرامگاه نمادین کمال خجندی در کناره‌های سیحون زیبا دیدار کرده است. همچنین از کارگاه ساخت کاغذ سمرقندی که صدها سال بسیاری از دست‌نویس‌ها و نسخه‌های خطی ایرانی بر این کاغذها نوشته می‌شد، دیدار کرده و مرحله به مرحله نحوۀ ساخت کاغذ را توضیح داده است. ازموسیقی تاجیکی و لباس‌های ملی تاجیکستان هم مطالب بسیاری درکتاب هست و همچنین دیدار از کتابخانۀ ملی تاجیکستان به نام فردوسی و اتاق ایران در این کتابخانه و بخش نسخه‌های خطی در این کتاب جایی شایسته دارد. نویسنده از سمرقند و بخارا و میدان ریگستان سمرقند و مدرسه‌های دیرسال بخارا از جمله مدرسۀ میرکلان دیدن کرده و درپایان کتاب هم نوشتاری با عنوان «واژه‌های فارسی در زبان ازبکی» آورده است. در مجموع نویسنده به همۀ ابعاد فرهنگی و تاریخی تاجیکستان و سمرقند و بخارا توجه کرده و به معرفی این آثارپرداخته است.

تصویر روی جلد یادمان امیراسماعیل سامانی است که در میدانی به همین نام در مرکز شهردوشنبه قراردارد. در پایان کتاب هم تصویرها و منابع کتاب آمده است.

فهرست مطالب کتاب:

سرسخن

شامگاه 27 اسفند 1396: دیدار از دوشنبه، میدان امیراسماعیل سامانی و باغ استاد رودکی

28 اسفند 1396: دیدنی‌های فرهنگی دوشنبه، شهر حصار، دژ حصار

29 اسفند 1396: وادی وخش، دریاچۀ نارک، دژ هولبک، شهر کولاب و دیدنی‌های آن

خجسته نوروز 1397 در تاجیکستان: شهر دوشنبه، باغ گیاه‌شناسی، باغ فردوسی، لوچاپ

دوم فروردین 1397: کاخ موسیقی باربد، کوه‌های فان، درۀ ورزاب

سوم فروردین 1397: در راه خجند تاریخی، شهر استروشن، مغ‌تپه

چهارم فروردین 1397: شهر خجند، رود سیحون، خانۀ ارباب، آرامگاه کمال خجندی

پنجم فروردین 1397: وادی زرافشان، پنج‌رود، آرامگاه رودکی

ششم فروردین 1397: پنج‌کنت و ویرانه‌های تاریخی آن، مرز سرزم، نقطه صفر مرزی ازبکستان سمرقند

میدان ریگستان سمرقند

هفتم فروردین 1397: آرامگاه امیرتیمور گورکانی، مسجد و آرامگاه بی‌بی خانم، رصدخانه الغ‌بیگ

دیدار از کاگاه کاغذ سمرقندی

هشتم فروردین 1397: دیدار از بخارای شریف و دیدنی‌های تاریخی و فرهنگی آن، ارگ بخارا، آرامگاه امیراسماعیل سامانی

نهم فروردین 1397: باز دیداری از بخارای شریف، مدرسۀ چهارمنار، ستارۀ ماه خاصه

سمرقند، نقطۀ صفر مرزی، بازگشت به دوشنبه

یازدهم فروردین 1397: دیدار دوباره از دوشنبه، کتابخانۀ ملی، دیدنی‌های دیگر شهر دوشنبه، بازارها

دوازدهم فروردین 1397: بدرود با تاجیکستان زیبا و بازگشت به ایران

متن سرود ملی تاجیکستان

سرود میهنی از تاجیکستان

واژه‌های فارسی در زبان ازبکی

سروده‌ها

تصویرها

بن‌مایه‌ها