معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در موقعیت خواننده و در آنات خوانش متن، خودآگاه یا ناخودآگاه، این پرسش ممکن است در ضمیر ما بیدار یا زنده شود که متنی که اکنون در حال خواندن آن هستیم چگونه نوشته یا ساخته شده است و آیا جمله‌هایی که اکنون می‌خوانیم ممکن است برگرفته از متن یا متن‌های دیگری باشد؟ در این مجموعه به جلوه‌هایی از تأثیر و تأثر متن‌ها در برابر یکدیگر اشاره شده و نگارنده بر این باور است که مهم‌ترین مسئله در خوانش رمان‌های عباس معروفی «مسئلۀ اثرپذیری» است. جریان‌ اثرپذیری در برخی از این نمونه‌های یاد شده برای هر خوانندۀ به‌صورت یکسان آشکار خواهد شد و خواننده با برهم‌سنجی آن‌ها به‌سادگی و در کم‌ترین زمان ممکن درمی‌یابد که متن «الف» (سمفونی مردگان و سال بلوا) براساس متن «ب» (اردبیل در گذرگاه تاریخ) نوشته شده است؛ اما در نمونه‌های بسیاری درک فرایند اثرپذیری به‌سادگی و با یک‌بار خواندن متن ممکن نیست.

دربارۀ نام نخستین و پسین این «مجموعه» شاید این توضیح راهنما باشد: «آهوکشی یا آهوی کوهی» جمله‌ای پرسشی است که به جستار پایانی و دربارۀ رمان «پیکر فرهاد» بازمی‌گردد. «آهوکشی» برخاسته از منظومۀ «لیلی و مجنون» نظامی گنجه‌ای (آهوکشی آهویی بزرگ است) و «آهوی کوهی» برآمده از مصراعی از ابوحفص سغدی (آهوی کوهی در دشت چگونه دوذا) است. این جستار خود در گفت‌وگو با مقاله‌ای است با عنوان «آهوکشی آهویی بزرگ است: «نگاهی به رمان پیکر فرهاد عباس معروفی» از علیرضا آبیز که گویا اینک در دسترس خوانندگان نیست. خواننده چون به آن فصل برسد، مقصود نگارنده را درمی‌یابد. عنوان پسین گویای کل مجموعه و دربرگیرندۀ جستارهایی دربارۀ رمان‌های «سمفونی مردگان، سال بلوا و پیکر فرهاد» است. شکل کلی این مجموعه مبتنی بر نه جستار است.

در جستار نخستین به چگونگی و چرایی اثرپذیری نویسندۀ «سمفونی مردگان» از کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ» تألیف باباصفری پرداخته شده و نویسنده بر این باور است که این کتاب یکی از اصلی‌ترین متن‌های پنهان رمان «سمفونی مردگان» است و فهم «کتاب رمان» وابسته به درنگ و درک «کتاب تاریخ» است و خوانش «سمفونی مردگان» بدون پیش چشم داشتن «اردبیل در گذرگاه تاریخ» همواره محدود، مبهم و ناتمام خواهد ماند.

در جستار دوم بر این نکته تأکید شده که اگر چه به ظاهر «سمفونی مردگان» و «سال بلوا» به عنوان دو رمان جدا از یکدیگر شناخته شده‌اند اما باید آنها را یکی در شمار آوریم و اقلیم اصلی این رمان را مانند «سمفونی مردگان» باید «اردبیل» بدانیم و نه «سنگسر». دلیل این ادعا را اسلوب رمان‌نویسی عباس معروفی دانسته‌ایم و فهم این موضوع وابسته به درک چگونگی جریان اثرپذیری او از کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ» است. «سمفونی مردگان» و «سال بلوا» را یک رمان دو جلدی در نظر گرفته و «مسئلۀ تکرار» را در ادامۀ «مسئلۀ اثرپذیری» مطرح کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار

متن پنهان در سمفونی مردگان: سمفونی مردگان و مسئلۀ اثرپذیری از کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ»

متن پنهان در سال بلوا: سال بلوا و مسئلۀ اثرپذیری از کتاب «اردبیل در گذرگاه تاریخ»