۸۷۰
۳۳۵
دوفصلنامه علمی ـ تخصصی زبان و ادبیات فارسی شفای دل، سال دوم، شمارۀ سوم، بهار و تابستان 1398

دوفصلنامه علمی ـ تخصصی زبان و ادبیات فارسی شفای دل، سال دوم، شمارۀ سوم، بهار و تابستان 1398

پدیدآور: جمعی از نویسندگان به صاحب‌امتیازی و مدیرمسئولی فتانه قملاقی ناشر: -تاریخ چاپ: ۱۳۹۸مکان چاپ: تهرانتیراژ: -شابک: -تعداد صفحات: ۱۸۸

خلاصه

سومین شماره از دوفصلنامه شفای دل با هفت مقاله در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی منتشر شده است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

 

سومین شماره از دوفصلنامه شفای دل با هفت مقاله در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی منتشر شده است.

در چکیدۀ اولین مقاله این شماره می‌خوانیم: «در این مقاله نقش و کارکرد داستانی قهرمانان و شریران در قصه‌های عامیانه با توچه به آثار مهدی آذریزدی و براساس نظریۀ پراپ مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین به دسته‌بندی یا الگو قرار دادن قهرمانان و شریران و تحلیل و تبیین نقش و کارکرد داستانی قهرمانان و شریران در آثار مذکور پرداخته شده است. مهدی آذریزدی نویسنده‌ای معاصر در حوزۀ ادبیات کودک است که به بازنویسی داستان‌هایی پرداخته است که ریشه در ادبیات کهن ایران دارد و یکی از آثار او در این زمینه کتاب قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن است که از نوع تعلیمی و پندآموز است و مجموعه کاملی از ده دفتر است. از آن جایی که در قصه‌های عامیانه ساختار متن در جهت نوعی تقابل بین قهرمان و شریر هویت پیدا می‌کند و نقش قهرمانان در قصه‌ها مبارزه و سرکوبی شخصیت‌های شریر است و نقش شریران در قصه‌ها به هم زدن آرامش خانوادۀ خوشبخت و ایجاد یک نوع مصیبت و یا وارد آوردن صدمه و زیان است، بر این اساس نقش و کارکرد داستانی قهرمانان و شریران در آثار مهدی آذریزدی توصیف و تحلیل شده است. با توجه به بررسی‌های انجام شده می‌توان نتیجه گرفت قهرمانان و شریران در این آثار حالت ساده و یکسانی دارند که کمتر دگرگونی می‌یابند و قهرمانان بیشتر به کمک عوامل بیرونی به اهداف خود می‌رسند، همچنین می‌توان گفت در مواردی هم‌پوشانی نقش شریر و یاریگر نیز وجود دارد».

دومین مقاله این شماره دربارۀ تحلیل اسطورۀ زال در شاهنامه بر اساس نظریات یونگ است. در چکیدۀ این نوشتار آمده است: «هدف پژوهش حاضر خوانش دوبارۀ یکی از داستان‌های شاهنامه به عنوان یکی از متون ادبی کهن از دیدگاه کارل گوستاو یونگ روانشناس و نظریه‌پرداز قرن بیستم است. تحقیقات و یافته‌های او در قلمرو اساطیر، دستمایۀ منتقدان بسیاری برای بررسی آثار ادبی قرار گرفته است. در این پژوهش اسطورۀ زال براساس نظریات یونگ به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته و مفاهیم اساسی اندیشه یونگ مانند: فرآیند فردیت، خود، خودآگاه، ناخودآگاه همچنین کهن‌الگوهایی نظیر قهرمان، سایه، پرسونا، پیردانا، آنیما، آنیموس و مادر ارزیابی شده و چگونگی تبلور هر یک در این داستان به عنوان مسئلۀ اصلی تحقیق مشخص و به موقعیت‌های کهن‌الگویی نظیر تولد دوباره نیز اشاره شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که طبق نظریات یونگ اسطوره‌ها شاید، دستخوش تحول و دگرگونی شوند، اما هرگز از بین نمی‌روند و محتوای آنها به صورت مستمر در شکل‌های گوناگون ظهور می‌یابد. در اسطورۀ زال، سیمرغ بیانگر کهن‌الگوی مادر، سام نمود کهن‌الگوی سایه، که تحول او را به پرسونا شاهد هستیم، رودابه نمود آنیما و زال تبلور کهن‌الگوی قهرمان است که پس از دشواری‌ها و گذر از آزمون‌های فراوان تولدی دوباره می‌یابد و در نیمۀ دوم زندگی‌اش کهن‌الگوی پیر دانا محسوب می‌شود. ضمن آنکه شخصیت زال در چارچوب فرآیند فردیت قابل تأویل است. نتیجه نشان می‌دهد که با استفاده از این شیوۀ تحلیل می‌توان درک بهتری از اسطوره‌ها داشت».

نوشتار سوم این شماره به بررسی جلوه‌هایی از زندگی انسان در شعر سهراب اختصاص یافته است. در چکیدۀ این نوشتار می‌خوانیم: «این مقاله با هدف بررسی ابعاد زندگی انسان و دغدغه‌های سهراب سپهری و در نتیجه پیام‌ها و راهکارهایی که این شاعر بزرگ معاصر برای انسان دارد، نوشته شده است؛ چرا که به حق می‌توان گفت: سپهری یکی بزرگ شاعرانی است که متمایز زیسته و ممتاز اندیشیده و افکار و سبک زندگی خویش را بی‌چشم‌داشت با هم‌عصران خویش در میان نهاده و در این راستا، گفتار، زندگی و آرامش بی‌بدیل او ‌شاهدی بر این مدعا است. پیداست که عامل اصلی تمایز او با انسان امروزی در این گفتار و نیز در آثارش، جدای از اثر پذیرفتن از عرفان غنی ایرانی ـ اسلامی، علاقه‌مندی سهراب به آیین‌های شرق دور، مطالعات و سفرهای طولانی او و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز او با طبیعت و در نتیجه، شاعرانه زیستنی جامعه پسند با اطرافیان خویش می‌باشد. در این نوشته پس از تأمل فراوان و خوانش‌های زیاد بر اثار او و نیز بسامد نمونه‌هایی گران‌قدر از انسان و مسائل مربوط به او در اشعار این بزرگ مرد، شاهد مثال‌هایی برای هر یک آمده است».

در چکیدۀ مقالۀ چهارم این شماره آمده است: «اخوان ثالث، گاه، برای تسکین خاطر آتش‌خیز خویش، به موضوعات و مضامین عاشقانه روی می‌آورد. موضوع جهان‌شمول «عشق» دریچه‌ای می‌شود تا برای لحظاتی، از تنفس در دورن‌مایه‌های سیاسی ـ اجتماعی که برای اخوان سرشار از تعفن و اختناق است، در امان بماند؛ دریغا که این‌گونه سروده‌ها نیز یأس‌آلودند. محبوب و منظور او نیز یا از اهالی «زمستان» است که سرمای سخت و سوزان، عاطفه‌اش را افسرده و منجمد کرده است یا در سفر و هجران است؛ بدین‌گونه عشق یأس‌آلود، دردی بر دردهای ژرف اخوان، افزوده است. مثنوی «دریچه‌ها» که محتوایی غنایی و غزل‌گون دارد، چنین است. در این مقاله، عناصر ساختاری شعر «دریچه‌ها» به روش تحلیل و توصیف متن بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد که قالب شعر، تعیین‌کنندۀ قطعی و نمودار بی‌چند و چون یک اثر نیست، بلکه معنا، قالب را به دنبال خود می‌کشاند. شعر دریچه‌ها که حاصل تجربه‌های عینی و بیرونی سراینده است و در بحز «هزج مسدس اخرب مقبوض» سروده شده، از مترنم‌ترین و مطبوع‌ترین وزن و آهنگ‌ها، برخوردار است که این امر، خلاف نظر پیشنیان دربارۀ این بحر است. در این سروده، معنا، زبان و تصویر هماهنگ جلوه می‌کنند. شفافیت و سادگی و صمیمیت معنایی، سبب شفافیت و سادگی زبان و تصاویر شده است».

در چکیدۀ «کارکرد «وندها» در ترجمه‌ای آهنگین از دو جزء قرآن مجید» آمده است: «یکی از مباحثی که در دستورهای تاریخی زیر عنوان واژه‌ساز مطرح می‌شود. مسألۀ «پیشوند‌ها» و «پسوند‌ها» است. این نامگذاری به اعتبار جایگاه آنان در کلمه است. عده‌ای از دستورنویسان، مقولۀ «میانوند» را نیز به این دو اضافه کرده‌‌اند. در تقسیم‌بندی دیگر، عده‌ای از دستورنویسان، مقولۀ وندها را به وندهای اشتقاقی و تصریفی طبقه‌بندی می‌کنند. پژوهش حاضر، گزارش و تحلیل است از کاررفت وندها در یکی از ترجمه‌های قرآن که از قرن سوم هجری به جای مانده است. وندها در این ترجمۀ کهن، گاهی کارکرد دستوری داشته، نقش‌هایی مثل صفت و قید را می‌سازند. گاهی نیز حوزۀ معنایی فعل را تغییر می‌دهند. مترجم با استفاده از وندها، توانسته در به کارگیری فعل‌ها قدرت بیشتری داشته باشد. البته وندها در بعضی مواقع هیچ تغییر دستوری و معنایی ایجاد نمی‌کنند. لازم به ذکر است در این زمینه و با این رویکرد، پژوهشی با عنوان «قرآن قدس و کارکرد وندها» اثر مریم شعبانزاده و محمود براتی، انجام شده است، اما در خصوص اثر مورد نظر، پژوهش مستقلی صورت نگرفته است. روش تحقیق نیز کتابخانه‌ای و تحلیل براساس بسامد بوده است».

در مقالۀ «زحاف در زبان عربی و فارسی دری» آمده است: «علم عروض در میان زبان‌های عربی و فارسی دری از کاربردهای ویژه خود برخوردار است؛ زیرا دارای خصوصیات مخصوص به خود است. طوری که بر همه آشکار است که کاشف علم عرضو خلیل بن احمد نحوی است، ولی به مرور ایام علم عروض در زبان فارسی گونه‌ای را به خود اختصاص داده و کم و بیش تغییراتی را نسبت به علم عروض در زبان عربی به خود راه داده است که این همه را می‌باید از توانمندی‌های شاعران و بزرگان فارسی زبان دانست؛ به گونه‌ای که بعد از خلیل بن احمد نیز سه بحر دیگر را دانشمندان زبان فارسی به وجود آوردند. در میان زحافات عروض زبان فارسی و عربی تفاوت‌های آشکاری وجود دارد. تغییرات در تفاعیل عروضی زبان عربی به دو گونه زحاف و علت نامیده شده است که زحاف نیز به نوبۀ خود به دو گونۀ مفرد و مزدوج تقسیم گردیده است که هر یک از آنها نیز دارای تقسیمات دیگری می‌باشند، ولی تغییراتی که به اسم علت خوانده شده است از جمله تغییراتی است که اگر در تفاعیل رخ دهد، متابعت‌اش بر شاعر حتمی است، تغییر دیگری به اسم علت جار و مجرایی زحاف دارد که اگر در تفاعیل آمد تکرارش الزامی نیست و برعکس تغییرات در عروض زبان فارسی به اسم زحاف خوانده شده که تمامی آن تغییرات در تفاعیل عروضی زبان عربی را دربرمی‌گیرد».

آخرین مقالۀ این شماره با موضوع «بررسی اشعار نادر نادرپور از منظر فرمالیسم روسی» است که در چکیدۀ این مقاله می‌خوانیم: «نادر نادرپور یکی از محبوب‌ترین شاعران معاصر دهۀ سی و چهل است و می‌توان او را از مهم‌ترین میراث‌داران شعر کلاسیک، در عین حال، نوپرداز به حساب آورد. لطافت، زیبایی و ویژگی‌های زیبایی شناختی شعر او، وام‌دار شناخت وی از شعر گذشته است؛ بنابراین در پژوهش حاضر کوشیده‌ایم که آثار این شاعر برجسته را براساس یکی از مهم‌ترین نظریه‌های ادبی معاصر یعنی فرمالیسم روسی بررسی کنیم. هدف ما در این پژوهش معرفی زبان شعری نادر نادرپور از منظر فرمالیست‌های روسی و کشف ساختار و زبان شعری در اشعار این شاعر معاصر و یافتن پاسخی برای این سؤالات است که «ادبیت» آثار و اشعار نادر نادرپور، زاده و حاصل چه روند و فرآیندی است؟ آیا عدول از هنجار (اعم از هنجار موسیقائی، دستوری و ...) در شعر او بسامد بالایی دارد؟ نتایج نشان می‌دهد در حدود یک سوم اشعار نادرپور طبیعت‌گرایی است. شعر «گیاه و سنگ نه آتش» بیشترین طبیعت‌گرایی را به خود اختصاص داده است. هنجارگریزی آوایی و نحوی، توازن نحویف وزن، اختیارات عروضی، جناس و موارد دیگری نشان می‌دهد که شعر نادر نادرپور از جهت آرای فرمالیست‌های روسی دارای ساختاری سنجی می‌باشد».

فهرست مطالب این شماره:

نقش و کارکرد داستانی فهرمانان، شریران و یاریگران در قصه‌های مهدی آذریزدی براساس نظریه پراپ/ تراب جنگی قهرمان، زینب سرمدی

تحلیل اسطورۀ زال در شاهنامه براساس نظریات بونگ/ لطیفه سلامت‌باویل

جلوه‌هایی از زندگی انسان در شعر سهراب سپهری/ محمود کرمی

عناصر ساختاری شعر «دریچه‌ها» سرودۀ مهدی اخوان ثالث/ احمد کنجوری

کارکرد «وندها» در ترجمه‌ای آهنگین از دو جزء قرآن مجید/ سیدحامد موسوی جروکانی

زحاف در زبان عربی و فارسی دری/ محمداسماعیل ناصری

بررسی اشعار نادر نادرپور از منظر فرمالیسم روسی/ احمدرضا نظری چروده، معصومه نظری چروده

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

شکونتلا

شکونتلا

کالی داسه

جهانیان کالی داسه را به نام شاعر «شکونتلا» می‌شناسند. هندیان همواره خود شیفتۀ این اثر بوده‌اند؛ چه د

منابع مشابه بیشتر ...

صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درس‌گفتارهای شعر معاصر

صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درس‌گفتارهای شعر معاصر

سوگل مشایخی

این کتاب افزون بر مقدمۀ نویسنده، از دو بخش سامان یافته است؛ بخش نخست کتاب شرح شعر «صدای پای آب» سپهر

تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد

تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد

میرزا مهدی جلالی یزدی

«تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح ب