معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

یکی از موضوعات اساسی و جدل‌انگیز که از ایام قدیم، ذهن‌ها را به خود معطوف کرده و منشأ چالش‌ها و تقابل‌ها گردیده است، حرمت و حلیت رقص و موسیقی در محدودۀ شریعت و در قلمرو طریقت می‌باشد. قراین و شواهد نشان می‌دهد که نقطۀ پایانی برای آن منازعات و تزاحمات قابل تصور نیست؛ چراکه تکافؤ ادله، چنین تقابلی را به نقطۀ تعادل می‌رساند و برنده و بازنده بودن را منتفی می‌سازد. وجد و سماع در عرصۀ حکمت و در دایرۀ هنر نیز مقام رفیع و جایگاه جلیلی دارد که در ابعاد و زوایای مختلف مورد بحث قرار گرفته است. دوام و استمرار مباحث وجد و سماع در گسترۀ تاریخ، عمق و اهمیت آن را به اثبات می‌رساند.

موسیقی در متون مقدس و آسمانی، به‌ویژه در آیین زرتشت که آیین خردورزی و نیکی‌گرایی است، قدمت و جایگاهی والا دارد. از منظر حکما و فلاسفه، با الهام از بیعت و ساختار خلقت نمود و ظهور پیدا کرده است. به نظر حکما و فیلسوفان غربی و شرقی از جمله فیثاغورث، افلاطون، ابن سینا و فارابی، موسیقی بیانگر هماهنگی فطرت و خلقت انسان با نظام هستی است. اما موسیقی به لحاظ تربیت و تعالی روحی، می‌توان نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا نماید. موسیقی می‌توان ترجمان بی‌کران فطرت آدمی و گشایندۀ بال اندیشۀ او باشد.

جغرافیای معرفت و شناخت انسان در حرمت و حلیت موسیقی، بسیار مؤثر است. وجه غالب در دایرۀ فقه شیعی، ممنوعیت و محدودیت وجد و سماع است. موسیقی در دایرۀ تصوف و عرفان، یکی از عوامل سلوک معنوی به شمار می‌رود. مخالفین و موافقین برای اثبات مدعای خود به آیات و روایاتی استناد می‌جویند. دانشمندان و هنرمندان اما نگاه خاصی به وجد و سماع دارند.

در این کتاب تلاش شده به اختصاص و با استناد به منابع معتبر، سماع از منظرهای مختلف لغوی، اصطلاحی، فقهی، عرفانی، حکمی و علمی مورد مداقه و مطالعه قرار گیرد. در این تحقیق به آثار اشخاصی استناد شده که دارای شناسنامۀ فکری در گسترۀ بینش و در عرصۀ دانش می‌باشند و به‌نوعی بخشی از افکار و نگاه‌های افراد جامعۀ بشری را نمایندگی می‌کنند.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

1. موسیقی و متون مقدس

2. روح موسیقی در اندام هستی

3. موسیقی و هویت ملی

4. موسیقی و تربیت

5. موسیقی و قرآن

6. غناء در لغت و در اصطلاح

7. فرق بین غناء و موسیقی

8. موسیقی و غناء از منظر آیات و روایات

9. رقص و موسیقی در حوزۀ فقاهت و شریعت

10. معنی لغوی و اصطلاحی سماع

11. سماع از نظرگاه عارفان و صوفیان

12. آیات مورد استناد صوفیان و عارفان در راستای مباح بودن سماع و موسیقی

13. نقش معرفت و محیط در ممنوعیت و مشروعیت موسیقی

14. موسیقی از نگاه اندیشمندان و هنرمندان

15. حاصل کلام و نتیجۀ تحقیق