معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتاب از میان تعداد زیادی از مقاله‌هایی گزینش شده که بعضاً در این سال‌ها ترجمه و از طریق نشریه‌های فرهنگی و هنری گوناگون و منابع الکترونیکی پیشکش علاقمندان شده است و اکنون به شکلی مناسب‌تر تقدیم می‌شوند. بعضی از آن‌ها نیز اولین بار منتشر می‌شوند.

مطالب بخش «با نمایش» تا حد زیادی سرشت آموزشی دارند و بخش «با نمایش‌نامه‌نویسان» از معرفی و ترجمۀ چند گفتگو شکل یافته که به تجربۀ قدیم و جدید بعضی از نمایش‌نامه‌نویسان اشاره می‌کند. گفتگو همیشه جذاب است و نکته‌هایی دارد که در نوشته‌ها دشواریاب‌تر است.

در بخش اول کتاب که درباره نمایش است، گفتاری اختصاص به نمایش تعاملی دارد. نمایش تعاملی تئاتر تعاملی نیست، اصطلاحی که برای تئاتر مجازی به کار می‌رود. تئاتری که در آن بازیگران زنده در کنش واکنش با اشیا مجازی (پدیدآمده توسط کامپیوتر) هستند. نمایش تعاملی شکلی طرح‌مدار از تئاتر و شبیه بازی‌های نمایشی خانگی قرن چهاردهم است، گرچه ارتباط نزدیک تری با بازی‌های مشابه اوایل دهه 1970 دارد. امروزه بیشتر نمایش‌های تعاملی از بازی‌های «بازی نقش به طور زنده»، شکل آزاد «نقش گزاری‌ها» و نمایش‌های جنایی معمای قتل برگرفته شده‌اند. به هر حال امروزه بیشتر گروه‌های پرفورمانس تئاتری این شکل نمایشی را تجربه می‌کنند که در آن بازیگران نقش‌ها را تصویر کرده و تماشاگرانی را وارد پیرنگ می‌کنند.

در نمایش تعاملی اساساً هر یک از شرکت‌کنندگان هم بازیگر و هم تماشاگر است. به هر کسی نقشی داده می‌شود (در بعضی از گروه‌ها شرکت‌کنندگان شخصیت‌های خودشان را بازی می‌کنند) شخصیتی که مناسب پیرنگ نمایش‌نامه باشد.

هایپردراما از این نظر خیلی شبیه نمایش تعاملی است که در آن پایان اجرا ثابت نیست. تماشاگر پیگیری شخصیت‌های مختلف و پیرنگ‌های گوناگونی را برمی‌گزیند. براساس تصور تماشاگران داستان اجرا به اجرا فرق می‌کند. هایپردراما با هزارتوبازی‌ها و کتاب‌های «ماجرای خودت را پیدا کن» وجوه مشترگ زیادی دارد. اصطلاح هایپردراما از اصطلاح هایپرتکست گرفته شده است که شکل ساختاری متن شبکه گسترده جهانی است با رابط‌های متن به متن و امکانات به ظاهر بی‌پایان اجرا. گرجه خود این مطلب نوعی توهم است. امکانات اجرا تا جایی که متن راه می‌دهد، در واقع محدود است. بازیگران در هر حال «گفته‌های» خودشان را اجرا می‌کنند و تماشاگران علیرغم کنترل بر عناصر «هایپر» نمایش همچنان به بازیگر نقش ناظر منفعل تنزل پیدا می‌کنند. فیلم‌های تعاملی موجود بر روی دیسک‌های فشرده نمونه‌های خوبی از این نوع کالاها هستند. این بازی‌ها نه همیشه بلکه در مواردی استثنایی همان ویژگی‌های هایپردراما را دارند که خیلی شبیه ویژگی‌های جالب نمایش تعاملی هستند. پایان باز و پیرنگ‌های چندگانه هم از دیگر وجوه مشترک این دوست. اما نمایش تعاملی با نداشتن متن مشخص و استفاده از شیوه‌های فی‌البداهه برای خلق امکانات چندگانۀ پیشبرد پیرنگ ـ که اکنون واقعاً نامحدودند ـ از هایپردراما فراتر می‌رود.

اما در بخش دوم کتاب با عنوان «نمایشنامه‌نویسان» گفتگوهایی که با برخی از نمایشنامه‌نویسان صورت گرفته، آورده شده است. در یکی از گفتگوها که با ادوارد آلبی از نمایشنامه‌نویسان شاخص آمریکایی صورت گرفته، وی دربارۀ تورنتون وایلدر می‌گوید: «تنها حسی که من در مورد آقای وایلدر دارم اینه که ای کاش نمایشنامه‌های بیشتری می‌نوشت. یه نمایش عالی داره به اسم «آلسست» که توی اروپا، ادینبورگ و آلمان اجرا شده و اجازه نداده که در این کشور اجراش کنند، نمی‌دونم چرا. به نظر من او نمایشنامه‌نویس فوق العاده خوبیه و من معمولا وقتی که اسم نمایشنامه‌نویسان مهم را ردیف می‌کنند، و همه هم ظاهراً فراموش می‌کنند و اسم او را از قلم می‌اندازند، عصبانی می‌شم. او یکی از جالب‌ترین نمایشنامه‌نویس‌های ماست». (ص 246)

فهرست مطالب کتاب:

نمایش تعاملی: تئاتری ساختارشکن

نمایش تعاملی چیست؟

نمایش تعاملی و تئاتر محیطی

در نمایش تعاملی بازیگر تماشاگر است

نمایش تعاملی و هایپردراما

نمایش تعاملی و پسیکودرام

نمایش تعاملی، نمایش ساختار شکن

نمایش تعاملی به مثابه بازی

عمل دیدنی

انواع نمایش

ادبیاتی که راه می‌رود

ارتباط نمایش با تاریخ

تفسیر به مثابه ابزاری برای مطالعه

شخصیت در نظام نشانه‌ها

کاکردهای شخصیت

کارکرد سنتی

بازیگر/ شخصیت

پرفورمانس و پسامدرن

آفرینش چیزی که معمولی است

مقدمۀ نمایش‌نامۀ لیر

مقدمه بر نمایش‌نامۀ نجات‌یافته

گفتگو با ادوارد آلبی

نمایشنامه‌ای که من بیش از همه به نوشتن آن افتخار می‌کنم

مصاحبه با موری شیسگال

گفتگو با نوآمی سلین و جستردسوزا

مصاحبه با بارکر

گفتگو با پیتربروک