معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

نوزدهمین شماره از دوماهنامۀ فرهنگی «کاروان مهر» با ویژه‌نامه‌ای برای فدریکو گارسیا لورکا منتشر شده است.

در میان شاعران اسپانیایی زبان شهرت هیچ یک همچون فدریکو گارسیا لورکا عالمگیر نیست. پدرش کشاورز بود و توانگر و مادرش از خاندانی برجسته نسب می‌برد. بزرگ‌ترین فرزند بود. مادر که آموزگار بود، آموزش اولیه فرزند را در خانه برعهده گرفت. فدریکو در روستا بالید و با سنت‌های اندلسی مأنوس شد و به آن دل بست. آهنگ‌های عامیانه و افسانه‌ها را آموخت و بر غنای درونش افزوده شد. او که عمیقاً دلبستۀ موسیقی بود، نواختن پیانو و گیتار را یاد گرفت. او که دانشگاه‌های غرناطه و مادرید را نیمه رها کرده بود، هر چه آموخت از زندگی با مردم و هم‌نشینی با دوستان و هنرمندان و محیط روستایی پیرامونش بود.

لورکا در مقام نمایشنامه‌نویس برخی از بهترین نمایشنامه‌های قرن بیستم را نوشته است. لورکا به روزگاری می‌زیست که آن را عصر نقره‌ای ادبیات اسپانیانی‌زبان می‌دانند و گرچه زندگی سراسر ماجرایش در اسپانیای پرتلاطم و مرگ تلخش در پایان سومین دهه از زندگی‌اش او را شهره ساخت، آنچه لورکا را به شهرت ماندگار رساند، شعرهایی بود که از همان نخستین روزهای سرایش به زبان‌های مختلف ترجمه شد و نیز نمایشنامه‌هایی که بی‌درنگ در سالن‌های تئاتر اروپا به اجرا درآمد.

در سال‌هایی که جمهوری اسپانیا در گردابی هولناک دست و پا می‌زد و ژنرال فرانکو هر روز قدرت بیشتری می‌گرفت، سفیران کلمبیا و مکزیک که مرگ قریب‌الوقوع شاعر را پیش‌بینی می‌کردند، به او پیشنهاد کردند که در تبعیدی خو‌دخواسته اسپانیا را ترک کند، لورکا پیشنهاد آنان را نپذیرفت و عازم گرانادا شد تا تابستان را در آنجا بگذراند. در آن دوران سخت سیاسی، کسی از او دربارۀ تمایلاتش پرسید و لورکا در پاسخ گفت که کاتولیک است و کمونیست، آنارشیست است و آزادی‌خواه، سنت‌گراست و سلطنت‌طلب. او هرگز به هیچ یک از احزاب سیاسی نپیوست و هیچ‌گاه به دلایل سیاسی کسی را به دوستی برنگزید یا با دوستی پیمان نگسست.

نیز می‌گفت که عمیقاً اسپانیایی است و نمی‌تواند در جایی خارج از محدوده‌های جغرافیایی آن زندگی کند. به همه اطمینان می‌داد که با همه دوست و برادر است و به مرزهای سیاسی اعتقادی ندارد. سرانجام لورکا که زندگی را سوداوار دوست داشت و به همه عشق می‌ورزید، فرجامی تلخ در کامش کشید. می‌گویند جایی در viznar، بر تپه‌های بیرون غرناطه، به دست گروهی ناشناس کشته شد. و پیکرش نیز جایی در همان منطقه به خاک سپرده شد. اما شاعر مرگ خود و مدفنش را که هرگز به درستی پیدا نشد چنین پیشگویی کرده بود:

..... دیدم که مرا کشته‌ند، چایخانه‌های گشتند، گورستان‌ها و کلیسا‌ها، بشکه‌ها گشودند و گنجه‌ها، بر سه اسکلت دستبرد زدند که دندان طلا بربایند اما مرا نیافتند. مرا نیافتند؟ نه، مرا نیافتند.

لورکا در ایران از شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین شاعران اروپایی است. نخستین بار بیژن الهی شعرهای لورکا را در دفتری گردآورد که یدالله رؤیایی، بهمن فرزانه و خود او اشعار را به فارسی برگردانده بودند و کتاب توسط مؤسسه انتشارات کبیر به سال 1347 منتشر شد و سپس انتشارات گوتنبرگ در 1353 ترانه‌های کولی او را با ترجمه رضا معتمدی به چاپ رساند و پس از آن احمد شاملو در 1359 ترانه شرقی و دیگر اشعار را ترجمه کرد و به صورت نوار کاست بیرون داد که بسیار مورد استقبال قرار گرفت. و بعد از آن نمایشنامه‌های عروسی خون، یرما، خانه برنارد آلبا را در 1380 ترجمه کرد که نشر چشمه به چاپ رساند. و نجف دریابندری نیز در 1382 به ترجمه خانه برنارد آلبا در 1382 روی آورد و ناشرش نشر کارنامه بود. و در سال‌های بعد نیز دیگر مترجمان به سراغ اشعار و نمایشنامه‌ها لورکا رفتند.

پس از آنا آخماتووا، مارینا تسه‌تایوا و اینگه بورک‌باخمن از یک سو و سهراب سپهری و فروغ فرخزاد از سوی دیگر، لورکا ششمین شاعری است که برگزیده شده تا در صد وبیست و یکمین زادروز این شاعر و نمایشنامه‌نویس بلند‌آوازه نگاهی شود به زندگی و آثارش؛ چراکه نمی‌توان به جهان شعر رفت بی‌آنکه به عمارت پرشکوه لورکا سر نزد. شاید از همین روست که امروز ترجمه‌هایی فراوان از اشعار و نمایشنانه‌هایش در دست مخاطب فارسی‌زبانی است که به راستی دل در گرو شعر دارد.

در بخش کاروان هنر و ادبیات امروز، گفتگویی با پیمان هدایتی‌فر هنرمند موسیقی الکترونیک درباره موسیقی صورت گرفته و سپس گزارش شب‌های انجام‌شده برای رومن گاری و نیکوس کازانتزاکیس آورده شده است.

فهرست مطالب این شماره:

سرمقاله

برشی از یک زندگی/ لزلی اَن استین تن/ گلبرگ برزین

گفتگو با شاعر کولی/ خوان دآلفاراچه/ امیر نادرالهی

بازخوانی اشعار لورکا: احمد شاملو/ بیژن الهی/ احمد پوری/ فؤاد نظیری

یک شعر با سه ترجمه:/ بیژن الهی/ احمد پوری/ فؤاد نظیری

خلاصه نمایش خانه برنارد آلبا/ ترجمه: خجسته کیهان

جنایت در گرانادا بود/ پابلو نرودا/ هوشنگ پیرنظر

سرانجام روزی خواهد رسید/ لوئی آراگون/ حامد فولادوند

مکاتبات سالوادور دالی و فدریکو گارسیا لورکا/ فرزانه قوجلو

* کاروان هنر و ادبیات امروز

هنر و ابزار نو/ ستاره حیدری

سرو روان/ گفت‌وگو با پیمان هدایتی‌فر

گزارشی از شب رومن گاری/ آسیه عزیزی

گزارشی از شب نیکوس کازانتزاکیس/ پریسا احدیان