معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فیلم‌دیدن گذشته از سرگرمی به چه کارمان می‌آید و چه کارکردی دارد؟ این پرسشی است که در این دوره از تاریخ سینما و تاریخ هنر پاسخ آن می‌تواند راهگشای بسیاری از علاقمندان به هنر سینما و فیلم‌دوستان در سراسر دنیا و به‌خصوص کشور ما باشد. در واقع این پرسش یکی از مهم‌ترین دلایل نگارش این کتاب است. کتابی که شامل مجموعه مقالات نگارنده دربارۀ برخی از فیلم‌های دوران اخیر سینمای «مدرن» و «پست‌مدرن» است. مقالاتی که حاصل کارگاه‌هایی با عنوان بررسی مبانی طیباشناسی و نشانه‌شناسی سینمای مدرن و پست‌مدرن جهان برگزار شده است.

سینمای مدرن و پست‌مدرن برخلاف سینمای کلاسیک، تا انتهای فیلم الزاماً به همۀ پرسش‌های ذهنی و روایی بیننده پاسخ قطعی و یقینی نمی‌دهد، بلکه این نوع از سینما عامدانه با ایجاد فاصله‌ها و زوایای مبهم و دقیقاً توصیف نشده، پرسش‌های بیشتری ایجاد کرده و بدین ترتیب، بر خلاف قطعیت موجود در سینمای کلاسیک، بیننده را در ادراک و خلق و بازسازی ذهنی اثر مشارکت می‌دهد.

سینمای «مدرن و پست‌مدرن» تا حد زیادی بر اساس عوالم درونی (روان‌شناسی) یک شخصیت و درونیات و سرگشتگی‌های یک یا چند شخصیت استوار است؛ در حالی که محور اصلی «سینمای کلاسیک» شامل تمرکز هرچه بیشتر بر «داستان‌پردازی» و درام جلورونده و پرفرازونشیب و ضرب‌الاجل‌های زمانی، تعلیق و عینیت استوار است.

در سینمای «پست‌مدرن» داستان‌پردازی تا حد بیشتری نسبت به سینمای مدرن اهمیت پیدا می‌کند؛ اما به‌پای اهمیت داستان‌‌پردازی در سینمای کلاسیک نمی‌رسد. با این حال سینمای پست‌مدرن نیز مانند سینمای مدرن هم‌چنان مبتنی بر «ذهنیت»، دورشدن از منطق سببی و مبتنی بر ظهور عنصر بلامنازع «تصادف» و نقش تعیین‌کنندۀ تصادف و رویدادهای سراسر تصادفی در تعیین یا تغییر سرنوشت شخصیت‌هاست.

شیوۀ نگارش و درون‌مایۀ مقالات پژوهشی این کتاب، نه شامل شناخت مختصات اطلاعاتی صرف، به طور مثال نوع کارکردن فیلم‌سازها بوده، بلکه بیشتر شامل نکات مشترک و محوری در زیباشناسی فیلم‌ها بوده است. از سویی و هم‌زمان در نگارش این مقالات به نشانه‌شناسی کاربردی در بررسی فیلم‌های حدود سه دهۀ اخیر توجه شده است. این رویکرد در درجۀ نخست تلاشی برای درک معنایی بهتر در فیلم‌ها خواهد بود و بعد نیز مفاهیم درونی و حتی ساختاری فیلم‌ها از جهات بسیاری مورد بررسی قرار داده است. موضوع مطالعات سینمایی و اینکه کدام فیلم چقدر متأثر از رویدادهای مهم تاریخ و فرهنگ و دانش جهانی بوده از رویکردهای بارز این مقالات به شمار می‌روند.

هدف از نگارش این کتاب که به سلیقۀ نگارنده گزینش و گردآوری شده است، در واقع بررسی تعدادی از آثار سینمایی است که خود فیلم یا کارگردان آنها الزاما در جشنواره‌ها و رویدادهای سینمایی و سایت‌های جنجالی و پرهیاهو موفق به گرفتن جایزه و رتبه شده یا نشده‌اند. این فهرست چندان توجهی به تبلیغات گستردۀ رسانه‌ها و توصیۀ منتقدین نداشته است، بلکه معیار انتخاب فیلم‌ها و نگارش این مقالات، بررسی چندجانبۀ آثاری است که می‌توان از خلال تماشا و تحلیل آنها به نوعی «تمرین بهتر و دقیق‌تر فیلم دیدن» را نیز تجربه کرد.

امروزه دیگر درک دقیق و عمیق فیلم‌های سینمایی گذشته از ادراک داستان و موضوع فیلم که با حداقل ضریب هوش انسانی معمولی قابل دستیابی است، توجه به جنبه‌های بصری و مشاهدۀ دقیق‌تر تصاویر و عناصر گستردۀ دیداری و نمادگرایانه (سمبلیک) و نشانه‌شناختی را نیز طلب می‌کند. از این‌رو شاید به واقع نتوان تقسیم‌بندی زمانی بسیار دقیقی به عنوان معیار انتخاب آثار در این کتاب در نظر گرفت، مگر اینکه شاید بسیار کلی بتوان به بررسی سینما در مقطع زمانی «پست‌مدرنیسم» که عمدتاً به 25 تا 40 سال اخیر اختصاص دارد، پرداخت. هرچند تعداد انگشت‌شماری از آثار انتخاب‌شده در این کتاب هم به دلیل اهمیت موضوعی، از آثار پیش از این مقطع زمانی نیز وجود دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

دوربرگردان

خلسه

یک روز

هر چه بهتر کار کنه

درباره کوین صحبت کنیم

بی‌وفا

چشمه

قوی سیاه

ویکی کریستینا بارسلونا

مو

مادربزرگ

قطار بازی

گسیختگی

متولد چهارم جولای

پیش از آنکه شیطان بداند تو مرده‌ای

بخور، نیایش کن عشق بورز

جزیره پنهان

نزدیک‌تر

دختر گمشده

نیمۀ ماه مارس

ولنتاین غمگین

ورود به خلأ

ماه تلخ

پیش از نیمه‌شب

اقتباس

امتیاز نهایی

بمان

مردم علیه لری فلینت

سوم شخص

قاتلین بالفطره

یادسپاری

زندگی همچون گل رز

تقدیم به رم با عشق

جوانی

مالیخولیا

مرد غیرعقلانی

ملنا

آن زن

ما یک پاپ داریم

فروشنده

رویابینان