فرهنگ مدارا؛ مقالاتی در باب ادبیات و فرهنگ
خلاصه
مقالات و یاداشتهایی که در این کتاب گردآمده، چیزهایی است که نویسنده در دو دهۀ اخیر در باب ادبیات و فرهنگ نوشته است. اینها البته سوای مطالبی است که نگارنده مشخصا دربارۀ شعر و نقد شعر نوشته است و بخشی از آن در کتاب پانوشتها به چاپ رشیده و بخشی دیگری آمادۀ چاپ است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
مقالات و یاداشتهایی که در این کتاب گردآمده، چیزهایی است که نویسنده در دو دهۀ اخیر در باب ادبیات و فرهنگ نوشته است. اینها البته سوای مطالبی است که نگارنده مشخصا دربارۀ شعر و نقد شعر نوشته است و بخشی از آن در کتاب پانوشتها به چاپ رشیده و بخشی دیگری آمادۀ چاپ است.
مقالات و یادداشتهای این کتاب بهجز یکیدو مورد، مطالبی است که به سفارش مطبوعات نوشته شده و از اینرو تنوع یا پراکندگی موضوعات آن ناگزیر بوده است. البته در تنظیم و تدوین این کتاب کوشش شده چینش مطالب بدون رعایت تاریخ نگارش، تا جای ممکن براساس موضوع صورت پذیرد. بهجز مقالۀ «فرهنگ مدارا» بقیۀ مقالات و یادداشتها پیش از این در مطبوعات داخل کشور به چاپ رسیده است. ذیل هر مطلب تا جایی که مقدور بوده، مشخصات نشریهای که آن را منتشر کرده است ذکر شده؛ اما از آنجا که آرشیو منظمی از نشریاتی که نگارنده با آنها همکاری داشته است در اختیار نیست، اغلب مطالب از روی نسخۀ دستنویس نگارنده بازنویسی شده است.
در مقالۀ «فرهنگ مدارا» آمده است: «هدف من در این مقاله، نه بررسی ابعاد گوناگون شعر حافظ از دیدگاه بلاغت و نقدادبی، و نه شرح و تفسیر جنبههای فلسفی و اخلاقی در شعر او، بلکه تنها ترسیم نمای عمومی شعر و اندیشۀ حافظ بود. لب کلام در این نمای عمومی به گمان من رویکرد روادارانه و مداراجویانۀ حافظ به دین و اخلاق و همۀ اموری است که به زندگی انسان مربوط میشود. فرهنگی که حافظ از آن سخن میگوید و به تبلیغ آن میپردازد فرهنگ تساهل و مدارا است.
آسایش دو گیتی، تفسیر این دو حرف است با دوستان مروت، با دشمنان مدارا
مدارا در شعر حافظ به معنای انفعال در برابر زشتیها نیست. انتقاد صریح از زاهدان ریاکار و حاکمان ظالم، در شعر او کن نیست. او در زمرۀ عافیت طلبانی که برای فرار از رودررویی با واقعیت ناهنجار به کنج عزلت پناه میبرند نیست. او شاعری شورشگر است که میخواهد فلک را سقف بشکافد و طرحی نو در اندازد». (ص 33 و34)
در مقالۀ «صادق هدایت و مسئلۀ هویت ایرانی» میخوانیم: «صادق هدایت حدود چهار سال پیش از صدور فرمان مشروطیت به دنیا آمد و دو سال پیش از کودتای 28 مرداد خودکشی کرد. این برش از تاریخ معاصر ایران که هدایت در آن زیست، با روشناییهای مشروطه آغاز شد و با شکست جنبش ملی و آرمانهای آزادیخواهانه و عدالتطلبانه پایان یافت. یکی از ویژگیهای این دورۀ تاریخی، تقویت اندیشۀ ناسیونالیستی در بین روشنفکران ایران است. گروه زیادی از روشنفکران در این دوره برای احیای میراث فرهنگی ایران پیش از اسلام تلاش کردند. در این دوره نهضت عظیمی برای خوانش اسناد به جامانده از دوران ایران باستان و بازخوانی متون کلاسیک ادبی، تاریخی، فلسفی و علمی به جامانده از دورۀ پس از اسلام پدید آمد و بسیاری از ابهامات تاریخ گذشتۀ ایران مورد بررسی قرار گرفت. برای بزرگان علم و ادب ایران بناهای یادبود و آرامگاههای باشکوه و آبرومند ساخته شد. این اقدامات نشان دهندۀ تقویت روحیۀ ملیگرایی در بین ایرانیان در این دوره و همسویی حکومت پهلوی اول با آن است». (ص 43)
مقالۀ «شجریان؛ صدایی که نزدیکترین رابطه را با عواطف جمعی ما دارد» چنین آغاز میشود: «موقعیت کمنظیر استاد شجریان در موسیقی و هنر ایران یکی از علائم هوشمندی و زیرکی تاریخی مردم ایران است. جایگاهی که شجریان به درستی و به حق بر آن تکیه زده است، جایگاهی است که مردم به او بخشیدهاند. این که چطور این مردم که در انتخابهای لحظهای خود معمولاً دچار اشتباه (یا به قول معروف جوگیر) میشوند، اما در انتخابهای تاریخی خود، غالباً درست و دقیق عمل میکنند، پدیدهای قابل تأمل است. از بزرگان ادبیات کلاسیک ما گرفته تا شخصیتهای شاخص ادبی، فرهنگی، سیاسی و ورزشی محبوب قرن حاضر همگی از فیلتر انتخاب همین مردم عبور کردهاند و جالب این که اغلب آنان به درستی در جایگاه برحق خود نشستهاند». (ص 248)
در مقالۀ «تأثیر انقلاب اکتبر بر شعر و ادبیات ایران» میخوانیم: «همانطور که انقلاب اکتبر تاریخ روسیه را به دو بخش قبل و بعد از خودش تقسیم کرد، تأثیر روسیه بر ادبیات ایران را نیز باید در دو بخش جداگانۀ قبل و بعد از انقلاب اکتبر بررسی کرد. در بخش اول، همانطور که پیشتر اشاره شد، قفقاز و روسیه نقش میانجی را بر عهده داشتند. در این دوره گروهی از روشنفکران ایران تلاش میکردند با استفاده از فرصتی که در قفقاز و روسیه برای آنها فراهم بود به سرچشمۀ اصلی تحولات غرب در اروپای غربی دسترسی پیدا کنند. آثاری که از طالبوف به جا مانده است نمونۀ روشنی از این نوع تلاشهاست. طالبوف علاوه بر ترجمۀ چند اثر علمی و آموزشی از دانشمندان و متفکران غربی، (البته از زبان روسی به زبان فارسی)، کتابهای سفینۀ طالبی (کتاب احمد) و مسائل الحیات را از آثار نویسندگان و متفکران اروپای غربی (ژان ژاک روسو و جان استوارت میل) الگوبرداری کرده است. نویسندگان و روشنفکران ایران در این دوره که به تقریب از تأسیس دارالفنون در سال 1224 خورشیدی آغاز و به انقلاب مشروطه ختم میشود، در صدد تنظیم نقشۀ راهی برای «تجدد» در ایران بودند». (ص 68)
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
تساهل در شعر و اندیشۀ حافظ
فرهنگ مدارا
ما هنوز با او سر صحبت را باز نکردهایم
صادق هدایت و مسئلۀ هویت ایرانی
میراث ادبی انقلاب مشروطه
داستانی هنوز پابرجا
تأثیر انقلاب اکتبر بر شعر و ادبیات ایران
کارنامۀ روشنفکری ایران در سه حرکت
روشنفکران ادبی سه دههای اخیر پدران و پسران
یک موقعیت و دو رویکرد
عروسکِ گم شده
نطفه کجای جنین است؟
جهان خصوصی هنرمند چگونه ساخته میشود
رد پای شعر در هنرهای دیگر
هساشعر
پرستهای در «پرسهی خیال» شیون فومنی
مادران کبوتر میشوند
مقاومت ادبیات
نقد بدون مطبوعات آزاد و مستقل امکانپذیر نیست جالی خالی نشریات ادبی جریان ساز و تأثیرگذار
در یک اثر خلاقه، نشر چه نقشی میتواند داشته باشد؟
روزی که برف سرخ ببارد از آسمان
چرا ادبیات ما جهانی نیست؟
دولتآبادی و موقعیت بین المللی ادبیات ایران
گلشیری و رئالیسم
علی اشرف درویشیان
فروغ در کردستان عراق
در ستایش سیمین و قرن او
چرا سپانلوکم خوانده میشود؟
عمران صلاحی معدل روح و روان جمعی ما بود
تصویری از او به برگشاده (نیما یوشیج)
احمد پوری عاشق شعر است
از موج ناب تاری را
عباس صفاری
راه رفتن روی لبۀ مرگ
منصور کوشان
عباس مخبر؛ مترجم سویههای روشن کلمات
علیرضا اسپهبد؛ نقاش رنگهای شورشی
فکر کردن با رنگها
چند گفتار پراکنده دربارۀ محمود استاد محمد
دیوان تئاترال، عاشفانهای در ستایش زندگی
شجریان؛ صدایی که نزدیکترین رابطه را با عواطف جمعی ما دارد
سایۀ جنگ
بار دیگر فیدل
چارهای جزاندیشیدن و تولید فکر نداریم
باید به سایه ساربیایی
در سایه روشن
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درسگفتارهای شعر معاصر
سوگل مشایخیاین کتاب افزون بر مقدمۀ نویسنده، از دو بخش سامان یافته است؛ بخش نخست کتاب شرح شعر «صدای پای آب» سپهر
تحفۀ فاطمیه: جنگنامۀ سردار فاتح در یزد
میرزا مهدی جلالی یزدی«تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح ب
دیگر آثار نویسنده
لولیوش مغموم؛ شرحی بر زندگی، شعر و اندیشۀ مهدی اخوان ثالث (م. امید)
حافظ موسویاین کتاب شرحی است بر زندگی، افکار و آثار مهدی اخوان ثالث.
نظری یافت نشد.