معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هویت ما چگونه شکل می‌گیرد؟ میان فهم ما از هویت خود و برداشت دیگران از آن ـ هویت اجتماعی ـ چه رابطه‌ای وجود دارد؟ برای نزدیک‌تر کردن برداشت دیگران از هویت‌مان به آنچه خود می‌پنداریم، با آنچه که دوست داریم از خود بنماییم، چه شیوه‌هایی را در پیش می‌گیریم و همۀ اینها چگونه با زبان ربط دارد؟ رایلی ـ نویسندۀ کتاب ـ برای توضیح اینها رهیافتی میان‌رشته‌ای را در پیش می‌گیرد که از یک‌سو بر جامعه‌شناسی شناخت و از سوی دیگر بر قوم‌زبان‌شناسی پایه‌گذاری شده است. در شرحی خواندنی و موشکافانه از این مسئله‌ها که پر از نمونه‌های گرفته‌شده از مطالعه‌های قوم‌شناسانه و پیش‌آمدهای معمول زندگی روزانه است. او نشان می‌دهد که چگونه نه‌تنها انگاره ما از هویت خود و دیگران، بلکه فهم ما از واقعیت و آنچه دربارۀ جهان بدیهی می‌انگاریم، در میان‌کنش با دیگران و از راه گفتمان شکل می‌گیرد و زبان اثرگذاری بنیاددینی در شکل‌گیری آن دارد. در لابلای این شرح رایلی معنایی از گفتمان‌کاوی به دست می‌هد که بسیار ژرف‌تر از آنی است که دانشجوی زبان‌شناسی اغلب با آن سروکار دارد و گفتمان‌کاوی را همچون ابزاری برای شناخت رابطه‌های شکل‌دهندۀ چارچوب جامعه‌های انسانی و فهم همگانی به کار می‌گیرد.

نویسنده با درپیش‌گرفتن رهیافتی میان‌رشته‌ای نشان می‌دهد که چگونه زبان چیزی بسیار فراتر از ابزاری برای فهمیدن و فهماندن و در واقع شالودۀ شکل‌گیری زندگی اجتماعی انسان است و چگونه زبان از راه ارتباط میان‌کنشی بر ژرف‌ترین ساختارهای اجتماعی اثر می‌گذارد و از آنها اثر می‌گیرد.

در این کتاب پس از درآمد، در بخش دوم مفهوم فرهنگ بررسی شده و الگویی از شناخت‌شناسی اجتماعی ارائه گردیده که در آن ساختارها و کارکردهای مدیریت شناخت، از راه مشارکت در میان‌کنش اجتماعی به زبان و فرهنگ مربوط می‌شوند. برخی از سویه‌های تداخل «فرهنگ همچون شناخت» با زبان بازگویی و شرح داده شده‌‌اند و توانش اجتماعی ـ فرهنگی بررسی شده و به بافت‌های زبان‌جامعه‌شناختی گسترده‌تر مانند دوزبانگی و چندزبانگی اجتماعی مربوط شده است.

در بخش سوم مفهوم هویت بررسی دقیق‌تری شده است. ادعا می‌شود از آنجا که شناخت از راه گونه‌های ناهمسان رویه‌های ارتباطی، بسته به موقعیت‌های گفتمانی ناهمسانی که افراد در آنها قرار گرفته‌اند، با تفاوت پخش می‌شود، رویه‌های ارتباطی بخشی بنیادی از فرآیند شکل‌گیری هویت هستند. به سه گونه از رویه‌ها توجه ویژه‌ای شده است: راهبرهای عضویت، ارتباط خوش‌وبشی و گفتگوگشایی و رویه‌های پرورشی؛ چراکه این رویه‌ها در میان مهم‌ترین راه‌هایی هستند که افراد دربارۀ سویه‌های خاص و برجسته هویت‌ها و نقش‌ها در یک بافت به دیگران اعتماد می‌کنند و یا اعتماد دیگران را کسب می‌کنند.

بخش چهارم این نکته را بحث می‌کند که چون هویت از راه رشته‌های از تقابل‌ها با دیگران ساخته می‌شود، در هر شرحی از آن «بیگانه» نقش کانونی دارد. رساله اثرگذار زیمل دربارۀ «بیگانه» تا حد زیادی نقش زبان را نادیده می‌گیرد. این بخش می‌کوشد تا این شکاف را با بررسی سویه‌های خاص و مسئله‌ساز هویت، از جمله هنجارپریشی و ناکامی بازشناختی و عملی پر کند.

بخش پایانی کتاب نگاهی به برخی از روش‌هایی دارد که از راه جهانی‌سازی و بهداشت زبانی هویت‌ها مهندسی شده یا بازپیکربندی می شوند. افزون بر این رهیافت‌های اخیر به فهم مذاکره هویتی ـ به ویژه، مفهوم نوارسطویی خویگان و مفهوم فضیلت‌های ارتباطی ـ ارائه شده‌اند و در پایان سرشت و نقش‌های دو قطب رویارو در فرآیندهای تشکیل هویت، یعنی معیاری‌سازی زبان و داربست‌بندی به کوتاهی بحث شده است.

در لابلای مباحث این کتاب نشان داده می‌شود که چگونه قرار است زبان‌شناسی افزون بر دادن درکی از ریزه‌کاری‌های متن و گفته‌ها به دریافت بینشی ژرف از جهان رابطه‌های انسانی، زندگی و هستی ما کمک کند. کاربردشناسی در گسترده‌ترین معنای آن، برای فهم نقش زبان در میان کنش‌های انسانی به کار گرفته می‌شود و بحث می‌شود که چگونه گفتمان‌ها ساختار جامعه‌های انسانی را شکل می‌دهند. از این‌رو خواندن این کتاب هم برای دانشجویان و دوست‌داران زبان‌شناسی و به‌ویژه کاربردشناسی و هم علاقمندان جامعه‌شناسی می‌تواند آموزنده و روشنگر باشد و بسیاری از موضوع‌های پیش گذاشته شده در این کتاب می‌تواند برای دوست‌داران دیگر رشته‌های علوم انسانی و فلسفه نیز سودمند باشد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار نویسنده

پیش‌گفتار مترجم

فصل اول: درآمد

فصل دوم: نظام آگاهی اجتماعی

فصل سوم: هویت

فصل چهارم: بیگانه

فصل پنجم: بازپیکربندی هویت‌ها

فصل ششم: جمع‌بندی